مرکز
اسلامی هامبورگ از تاریخ 8 لغایت 10 مای 2015 میزبان
دانشجویان اتّحادیه انجمن های اسلامی اروپا بود که برای سه روز متوالی سلسله نشست
هایی را با موضوع « نظام فکري اسلام با محوريت بينش تمدّني
» برگزار نمودند.
میهمان ویژه اتّحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان اروپا در
این همایش حجّت الاسلام والمسلمین دکتر علیرضا پیروزمند از اساتید حوزه و دانشگاه
و مسئول هيئت علمي فرهنگستان علوم اسلامي قم بودند. ایشان در سلسله جلسات خود ضمن تاکید بر اینکه اسلام منظومه منسجمي
از اعتقادات، اخلاقيات و رفتارهاي فردي و اجتماعي است که بايد آن را به طور جامع شناخت
و به شکل دقیق به آن عمل کرد، ابراز داشتند: معمولاً در شناخت اسلام توجه کافي به جنبه
اجتماعي اسلام نمي شود و از تأثير آن در فرهنگ سازي و تمدن سازي غفلت می شود. کم توجهي
به جنبه اجتماعي اسلام باعث می شود تا مسلمانان در برخورد با فرهنگ و تمدن غرب دچار
انفعال و التقاط شوند. از اینرو به نظر می رسد ريشه انحراف و
التقاط، تشتّت فکري انديشمندان مسلمان پيرامون قلمرو دين و کارکرد آن در جهت دهي،
توليد علم، فن آوري محصولات، ساختارهای اجتماعي و الگوهاي اداره جامعه است. ما
امروزه با سه جريان فکري مهم در دنياي اسلام روبه رو هستيم:
1ـ مدرنيزاسيون: یعنی پذيرش تمام عيار غرب در الگوي توسعه اجتماعي و
تجديد نظر در فهم ديني؛ 2ـ مدرنيته اسلامي:
یعنی پذيرش علم، فن آوري و محصولات غرب و نپذيرفتن ارزش هاي مادي آنان؛ 3ـ تمدن اسلامي: توليد علم، فن آوري و محصولات
با جهت گيري جديد دستيابي به تمدن اسلامي با وجود استفاده از دانش ها و تجربه هاي
همسو.
ایشان در بخش دیگری از مباحث خود، از مساله ولایت به عنوان یکی
از مهم ترین ارکان دین یاد کرده و افزودند: به اعتقاد شيعيان، ولايت خداي متعال از ولايت پيامبر ص و ائمه
معصومين ع جداشدني نيست. قرآن کریم در این رابطه به صراحت می فرماید: «يَا أَيُّهَا ﭐلَّذِينَ ءَامَنُواْ أَطِيعُواْ ﭐللَّهَ وَأَطِيعُواْ
ﭐلرَّسُولَ وَأُوْلِي ﭐلْأَمْرِ مِنکُمْ» ای کسانیکه ايمان آورده ايد از خدا
اطاعت کنيد و از رسول و الوالامر خويش فرمان بريد نساء، 59 . در روايات اهل البيت
ع نیز آمده است که : «ولايتنا ولايتُ الله اَلتّي لَم يبعث
نبياً الاّ بها» ولايت ما همان ولايت خداست که هيچ پيامبری را جز به آن نفرستاده
اند.
از اینرو می توان گفت: دين تناسبات نظام قوانين و تعاليم جريان
ولايت الهي در عالم است؛ دين بيانگر نظام تعاليم و دستور دين است که تبعيت از آن، مبدأ
جريان ولايت خداي متعال به جوامع انساني است؛ دين ابزار جريان ولايت، مشيت و اراده
تشريعي خداي متعال در نظام عالم است.
در
روز دوم این همایش آیت الله رمضانی، امام و مدیر مرکز اسلامی هامبورگ در جمع
دانشجویان حضور پیدا کرده و ضمن ابراز خرسندی از حضور دانشجویان و اساتید در مرکز
اسلامی هامبورگ، در مورد مساله تمدّن اسلامی سخنانی را بیان نمودند. ایشان در بخشی
از سخنان خود تدیّن و دینداری را یکی از لوازم رسیدن به تمدّن حقیقی بیان نموده و
افزودند: ما معتقدیم تمدّن حقیقی در تدیّن ظهور و
بروز پیدا خواهد کرد. اگر تمدن به معنای دقیق بخواهد در نظام بشری پیاده شود، بدون
دین و تدیّن امکان پذیر نخواهد بود. همچنین باید بر این نکته تاکید نمود که نگاه
ما نسبت به دین نگاه حداقلی نیست، بلکه حداکثری است؛ چراکه دین پاسخگوی مجموعه
نیازهایی است که در سعادت بشر نقش دارد و برای پاسخگویی به این نیازها ایده و راهکار
مناسب ارائه می نماید.
در
بحث تمدّن سازی شرایط امروزی جامعه را باید مدّ نظر قرار داد. اگر می خواهیم بر
اساس اسلام کار کنیم باید هم در بخش سخت افزاری و هم در بخش نرم افزاری برنامه
داشته باشیم. منظور از بخش سخت افزاری، ابزاری است که در مسیر تمدن باید با کمک
آنها وارد صحنه شد. این سخت افزارها ایجاد قدرت می کنند. یک معلّم بدون ابزار علمی
مناسب، نمی تواند تدریس کند. برای ایجاد تمدّن اسلامی، تنها داشتن یک طرح عملیاتی کارساز
نیست. ما نباید در عالم خلأ بحث کنیم. اگر در گوشه ای
بنشینیم و همه افکار و نظریات را نقد کنیم و بعد یک دائرة المعارف 100 جلدی
بنویسیم که این کارها باید شود و این کارها باید کنار گذاشته شود، اینها نظرات در
خلأ است که هیچ وقت تحقق پیدا نمی کند. برای تمدن سازی باید در دو بخش مهندسی
داشته باشیم:
1. سخت افزاری: یعنی تولید علم و سرمایه. اگر اقتدار ما در بخش سخت افزاری
بهتر و بیشتر و بالاتر باشد، قطعاً میدان دار عرصه های نرم افزاری هم خواهیم بود.
2. نرم
افزاری: یعنی تعیین اهداف
نهایی، میانی و ابتدایی و نیز برنامه زمان مند برای اینکه چگونه باید به سمت اهداف
از پیش تعیین شده حرکت کرد. در بخش نرم افزاری مسلمانان خیلی حرف ها برای گفتن
دارند. تعریف و نگاهی که ما به انسان داریم، بسیار متفاوت از غرب است و دنیای غرب
در این بخش یعنی نگاه به دین و گوهر انسان باید بازنگری جدی داشته باشد.
برای تمدن سازی باید به هر دو حوزه با هم توجه شود به عنوان
مثال معماری شهرهای ما باید با تعریف انسان سازگار باشد. در بحث نرم افزاری باید
به امور مهمی چون عقلانیت، معنویت، امنیّت، آزادی و عدالت توجه شود. در این راستا باید
تلاش شود از منابع اوّلی اسلام، سبک زندگی دینی با تعریف دقیق و جامع از اسلام،
آموزش داده شود به صورت فرهنگ عمومی درآید. بی شک نتیجه چنین رویکردی آرامش و
امنیت و عدالت در جامعه انسانی و اسلامی خواهد بود.