تاریخ: ۰۵.۰۲.۲۰۱۶
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله ربّ العالمين و الحمد لله الذی لا مُضادّ
له في مُلكه و لا مُنازِعَ لَهُ في أمره. الحمدالله الذی لا شريك لَهُ في خلقه ولا
شبيه لَهُ في عَظَمَتِه وصلّی الله علی سيدّنا و نبيّنا محمّد صلّی الله عليه وعلی
آله الطاهرين واصحابه المنتجبين.
عبادالله ! أُوصيكم و نفسي بتقوی الله و اتّباع امره
و نهیه.
همه برادران و خواهرانم را به تقوای الهی سفارش می کنم.
امام علی ع در نامه ۴۷ نهج البلاغه می فرماید: «أُوصِیکُمَا
وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِی بِتَقْوَی اللَّهِ وَ نَظْمِ
أَمْرِکُمْ وَ صَلَاحِ ذَاتِ بَیْنِکُمْ فَاِنّى سَمِعْتُ جَدَّكُما صَلَّى اللّهُ
عَلَیهِ وَ آلِهِ یقُولُ: «صَلاحُ ذاتِ الْبَینِ اَفْضَلُ مِنْ عامَّةِ الصَّلاةِ وَ
الصِّیامِ».
شما و همه فرزندان و خاندانم و هر كه این وصیتم به او مى رسد
را به تقواى الهى، نظم در زندگى، و اصلاح بین مردم سفارش مى كنم، چرا كه از جد شما
رسول خدا صلى الله علیه و آله شنیدم كه مى گفت: آشتى با یكدیگر برتر است از یك
سال نماز و روزه.
امیرالمؤمنین در این وصیت که در لحاظ آخر عمر شریفشان بیان
فرمودند و فقط اختصاص به امام حسن ع و امام حسین ع ندارد، بلکه
برای هر کسی که این وصیت به دست او می رسد، به رعایت تقوا در بُعد اجتماعی اشاره
نموده اند. مسلمان همانطور که در عملکرد شخصی خود باید تقوای الهی را پیشه کند، در
تعاملات اجتماعی نیز موظف است تقوای الهی را رعایت کند.
آنچه در این خطبه به آن می پردازیم، وظایف مسلمانان نسبت به
جامعه است. دین مبین اسلام برنامه ای جامع و مترقی در جهت هدایت،
رشد و تكامل مادی و معنوی بشر در عرصه های مختلف فردی و اجتماعی است و با توجه به
منابع غنی و حیات بخش خویش از توانایی شگفت انگیزی خود، کارکرد ویژه ای را در تمامی
زمانها و زمینه ها در زندگی بشریت ایفاء می کند. اسلام دینی جامع و همه سونگر است
كه تمام ابعاد زندگی انسان فردی، اجتماعی، دنیایی، اخروی، مادی و معنوی را در
نظر گرفته است و همان گونه كه مردم را به عبادت و یكتا پرستی، دعوت نموده و دارای
دستورات اخلاقی و خودسازی فردی است؛ احكام و دستوراتی در حوزه مسائل اجتماعی ارائه
می کند.
بر این اساس تعیین نقش یك
مسلمان در ابتدا نیازمند شناسایی وظایف و مسئولیت های دینی اوست؛ كه با مراجعه به قرآن
کریم و منابع اصیل اسلامی می تواند به تعیین وظایف و تكالیف دینی خویش در حوزه های
مختلف اقدام نموده و با توجه به آن به ایفای بهینه نقش
خویش بپردازد.
از
دیدگاه اسلام، انسان همانطور که در قبال خالقش، نسبت به خویش و نسبت به محیط زیست
و طبیعت مسئولیت هایی را دارد، در جامعه و روابط اجتماعی وظایف و تکالیفی دارد تا
در چارچوب این مقررات به تعامل با دیگران در جامعه بپردازد.
رعایت
این مقررات وظیفه آحاد مسلمین است. اگر این وظایف اجتماعی رعایت نشود، خصوصا در
جامعه ای که غیر اسلامی است، آن رفتار را نه اینکه به حساب شخصی فرد بلکه به حساب
یک نماینده از قشر مسلمان تلقی می کنند. امام صادق ع می فرماید: كونوا زيناً لنا
ولا تكونوا شيناً علينا. زینت و آبروی ما باشید، نه باعث شرمندگی ما. لذا باید
الگو و نماینده زیبایی از مسلمانان باشیم و مراقب رفتارمان در جامعه باشیم.
علاوه
بر وظایف فردی، مهمترین وظایف و عملکردهای
اجتماعی وی عبارتند از: ۱- وظایف او در ارتباط با خانواده. ۲- وظایف او در ارتباط
با دوستان ۳- وظایف او در قبال با محیط تحصیلی، شغلی و … ۴- وظایف او در ارتباط
با جامعه ای که در آن زندگی می کند؛ که در این مجال به بخشی از وظایف یک مسلمان در
جامعه اشاره می کنیم.
از
جمله این وظایف اجتماعی، اصلاح بین دو مومن یا دو گروه از مومنان است زمانی که در
بین آنها اختلافی بوجود آمده است.
خداوند
در آیات ۹ و ۱۰سوره حجرات که به جهت دستورات اخلاقی به نام سوره اخلاق و آداب
نامگذاری شده، می فرماید: إِن طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا
بَینَهُمَا فَإِن بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَ ىٰ فَقَاتِلُوا الَّتِی تَبْغِی
حَتَّىٰ تَفِیءَ إِلَىٰ أَمْرِ اللَّـهِ فَإِن فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَینَهُمَا بِالْعَدْلِ
وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّـهَ یحِبُّ الْمُقْسِطِینَ. إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ
فَأَصْلِحُوا بَینَ أَخَوَیكُمْ وَاتَّقُوا اللَّـهَ لَعَلَّكُمْ تُرْ حَمُونَ
و
اگر دو طایفه از مؤمنان با هم بجنگند، میان آن دو را اصلاح دهید، و اگر [باز] یكى از
آن دو بر دیگرى تعدّى كرد، با آن [طایفه اى ] كه تعدّى مى كند بجنگید تا به فرمان خدا
بازگردد. پس اگر باز گشت، میان آنها را دادگرانه سازش دهید و عدالت كنید، كه خدا دادگران
را دوست مى دارد. در حقیقت مؤمنان با هم برادرند، پس میان برادرانتان را سازش دهید
و از خدا پروا بدارید، امید كه مورد رحمت قرار گیرید.
در آیه دهم یک نکته اساسی بیان می کند و آن برادری مومنان
با یکدیگر است. آیه قبل فرمان به اصلاح می دهد و در این آیه سبب آن که برادری است
اعلام می کند. یعنی همانگونه که خانواده یک جامعه کوچک است و در میان تک تک اعضای
خانواده روحیه برادری و صمیمیت و دلسوزی جاری است، جامعه اسلامی را به عنوان یک
خانواده بشمار آورده و اعضاء آن را برادر یکدیگر خوانده است.
وقتی دو برادر نَسبی را سعی در آشتی می دهید همان تلاش را
باید در جامعه داشته باشید. همانطور که ممکن است بین دو برادر اختلاف بوجود آید و
این اخلاف سطحی و گذراست و نباید شکاف عمیق میان دو برادر ایجاد شود، در میان
اعضای جامعه نیز باید همینگونه باشد.
پیامبر ص می فرماید: الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ لَا يَظْلِمُهُ
و لا یخذله وَلَا يُسْلِمُهُ. مسلمان برادر مسلمان است و به او ستم نمی کند و او
را خوار نمی کند و او را در برابر حوادث تنها نمی گذارد.
در یک روایت دیگر از ایشان حکایت شده که در برادر دینی
همچون دو دست هستند که یکدیگر را می شویند.
وقتی روح برادر بر جامعه اسلامی حاکم شد، کسی خودش را برتر
بر دیگری نمی داند. و نسبت به اعضای جامعه و برادران ایمانی خود احساس مسئولیت و
دلسوزی می کند. همانطور که پیامبر ص می فرماید:
مثل المؤمنين فى توادهم و تراحمهم و تعاطفهم مثل الجسد اذا اشتكى
منه عضو تداعى له سائرالجسد بالسّهر والحمى. مؤمنان در دوستيشان، رحمشان، مهرورزيشان
به يكديگر همانند يک پيكر عمل مى كنند، هنگامى كه اندامى از آن به درد آيد، ديگر اندامها
در بى خوابى، تب با او هم ناله اند.
