بسم
الله الرحمن الرحیم
اَلْحَمْدُ لِلّهِ بِجَمِیعِ
مَحَامِدِه کُلِّهَا عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ کُلِّهَا… اَلْحَمْدُ لِلّهِ مالِکِ الْمُلْکِ
مُجْرِی الْفُلْکِ مُسَخِّرِ الرِّیاحِ فالِقِ الاْصْباحِ دَیّانِ الدّینِ رَبِّ الْعَالَمینَ
اَلْحَمْدُ لِلّهِ عَلی حِلْمِهِ بَعْدَ عِلمِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی عَفْوِهِ
بَعْدَ قُدْرَتِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی طُولِ اَناتِهِ فی غَضَبِهِ وَهُوَ قادِرٌ
عَلی ما یُریدُ
ثم الصلاه و السلام علی
محمد عبده و رسوله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره
المشرکون
اوصیکم عبادالله و نفسی بتقوی الله
و اتباع امره و نهیه، و اخوفکم من عقابه
در ادامه مباحث قرآن شناسی، و بعد
از بررسی پاسخ قرآن نسبت به سؤال اول و دوم، به سؤال سوم رسیدیم که به کجا می روم؟
بعد از اتمام زندگی در این جهان، به کجا خواهم رفت؟ سرنوشت من پس از مرگ چه خواهد
بود؟ از «معاد، زندگی جاویدان پس از مرگ» سخن گفتیم، و گفتیم که آیات قرآن در این
بحث به چهار دسته تقسیم میشود:
1.
اثبات معاد
2.
وضع آسمانها و کرات آن، زمین و
اجزاء آن در هنگام معاد
3.
وضع آدمیان در هنگام معاد
4.
وضع آدمیان در جهان آخرت
در خطبه قبل آيات دسته اول را بررسی
کردیم، و امروز به دسته دوم آیات قرآن کریم اشاره میکنیم. در این آیات گفته می
شود قیامت روزی است كه
وضع آسمانها و زمين و کرات بهم می خورد و دگرگونی های شدیدی در جهان واقع می شود:
وضعیت آسمان ها
1.
اضطراب
در کرات
از نشانه های رویداد قیامت آنستکه کرات آسمانی از هر سو به
اضطراب و بی نظمی می افتد. قرآن کریم می فرماید:
–
در
آن روز طومار آسمان ها در هم پیچیده می شود: «یَوْمَ نَطْوِی السَّماءَ کَطَیِّ
السِّجِلِّ لِلْکُتُبِ». انبیاء:۱۰۴
–
آسمان
سخت در تب و تاب می افتد: «يَوْمَ تَمُورُ السَّمَاءُ مَوْرًا» ﴿طور:۹﴾
–
آسمانها
چون فلز گداخته می شود: «يَوْمَ تَكُونُ السَّمَاءُ كَالْمُهْلِ» ﴿معارج:۸﴾
2.
خاموشی
خورشید، ماه، و ستارگان
یکى دیگر از نشانه هاى نزدیکى قیامت خاموشى چشمه خورشید و کدورت
و تیرگى ماه و ستارگان است، قرآن مى گوید:
–
در
آن هنگام که طومار خورشید درهم پیچیده و ستارگان تاریک می گردد: «اِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ
وَ اِذَا النُّجُومُ انْکَدَرَتْ» تکویر:1-2
–
آن
زمان ستارگان پراکنده می شوند و فرو می ریزند: «وَ اِذَا الْکَواکِبُ انْتَثَرَتْ
» انفطار:۲
–
ماه
بی نور، و سفره ی آفتاب و مهتاب برچیده می شود: «وَ خَسَفَ الْقَمَرُ وَ جُمِعَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ » قیامة: ۸-9
–
ستارگان
محو و تاریک می شوند: « فَاِذَا النُّجُومُ طُمِسَتْ» مرسلات:۸
3.
شکافتن
کرات آسمانی
از نشانه هاى پایان جهان شکافتن کرات آسمانى است که در آیات فراوانى
از قرآن مجید به آن اشاره شده است:
–
در
آن هنگام که آسمان کرات آسمانى شکافته شود: «اِذَ السَّماءُ انْشَقَّتْ» انشقاق:۱
–
و
آسمان ها از هم شکافته مى شوند و سست مى گردند: «وَانْشَقَّتِ السَّماءُ فَهِىَ یَوْمَئِذ
واهِیَةُ» حاقه:16
–
آسمان
با ابرها از هم شکافته مى شود: «وَ یَوْمَ تَشَقَّقُ السَّماءُ بِالْغَمامِ»
فرقان:25
منظور از «سماء» در این آیات کرات آسمانى
است که در پایان جهان بر اثر انفجارهاى پى درپى از هم شکافته مى شود، ولى در این که
منظور از شکافته شدن با «ابرها» چیست؟ این احتمال وجود دارد که منظور همراه بودن متلاشى
شدن آسمان ها با پیدایش ابرهاى سنگینى است که از گرد و غبار آنها حاصل مى شود.
این تعبیر ابعاد دگرگونى آسمان ها و کواکب
آسمانى را در پایان جهان به خوبى روشن مى سازد، و نشان مى دهد که تمام منظومه ها و
ستارگان ثابت و سیار همگى مانند یک طومار بهم پیچیده مى شوند، و همان گونه که در آغاز
آفرینش به صورت توده واحدى بودند در مى آیند، بار دیگر خداوند طرحى نوین در عالم هستى
مى ریزد و قیامت در این عالم نو برپا مى شود.
وضعیت زمین:
1.
زلزله
عظیم و ویرانگر
از نشانه هاى پایان جهان و قرب قیامت، زلزله هاى بى سابقه و عظیمى
است که تمام کره خاکى ما را به لرزه در آورده، همه چیز را در هم مى ریزد. قرآن مى گوید:
–
اى مردم از پروردگارتان بترسید و پرهیزگارى پیشه
کنید که زلزله رستاخیز مطلب مهمى است. «یا اَیُّها النّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمْ اِنَّ
زَلْزَلَةَ السّاعَةِ شَىءٌ عَظیمٌ» حج:1
–
زمین
و کوه ها سخت به لرزه مى افتند: «یَوْمَ تَرْجُفُ الْأَرْضُ وَ الْجِبالُ» مزمل:14
–
زمین
به شدت به لرزه در می آید و کوه ها درهم کوبیده می شود: »اِذا رُجَّتِ الْأَرْضُ رَجّا وَبُسَّتِ الْجِبالُ بَسّاً»
واقعه:4
–
زمين
به غير اين زمين و آسمانها [به غير اين آسمانها] مبدل می گردد: «يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ
غَيْرَ الْأَرْضِ وَالسَّمَاوَاتُ» ابراهیم:48
–
و
از زمین برهوتی بیش برجای نخواهد ماند: «کَلاَّ إِذا دُکَّتِ الْأَرْضُ دَکًّا
دَکًّا» فجر:۲۱
2.
شعله
ور شدن دریاها
دیگر از نشانه هاى پایان این جهان، و نزدیک شدن رستاخیز، انفجار
دریاها است، چنانکه در این زمینه مى خوانیم:
–
دریاها
منفجر می گردند: «وَ اِذَا الْبِحارُ فَجِّرَتْ » انفطار – ۳
–
دریاها
برافروخته می گردند: «وَ إِذَا الْبِحارُ سُجِّرَتْ». تکویر:۶
در این آیات تعبیر «فُجِّرَتْ» از ماده
«فَجْر» به معناى شکافتن به کار رفته، که ممکن است اشاره به انفجار و برافروختگى دریاها
باشد. آب از دو عنصر تشکیل
یافته «اکسیژن» و «ئیدروژن» که هر دو شدیداً قابل احتراق است، اگر عواملى سبب تجزیه
آب ها شوند، دریاها مبدّل به کوره هاى عظیمى از آتش سوزان خواهند شد، و یک جرقّه کوچک
کافى است که عالمى از آتش ایجاد کند. مشتعل شدن دریاها یا به خاطر تجزیه آن به دو ماده
قابل احتراق اکسیژن و ئیدروژن است، یا به علل دیگرى که بر ما مخفى است.
3.
از
بین رفتن کوه ها
متلاشی شدن کوه ها در آیات متعددى از قرآن مجید منعکس است و مراحل
مختلفى براى آن ذکر شده که مى توان آن را در هشت مرحله تنظیم و خلاصه کرد:
–
نخست
این کوه ها به لرزه در مى آیند:«یَوْمَ تَرْجُفُ الاْرْضُ وَ الْجِبالُ» مزمل –
۱۴
–
در
مرحله دوّم از جا کنده مى شوند: «وَ حُمِلَتِ الْأَرْضُ وَ الْجِبالُ» حاقه – ۱۴ .
–
در
مرحله سوّم به حرکت در مى آیند «وَتَسیرُ الْجِبالُ سَیْراً» طور – ۱۰ .
–
در
مرحله چهارم در هم کوبیده مى شوند «فَدُ کَّتا دَکَةً واحِدةً» حاقّه – ۱۴
–
در
مرحله پنجم به صورت توده اى از شن هاى متراکم در مى آیند «وَ کانَتِ الْجِبالُ کَثیباً
مَهیلا» مزمّل – ۱۴ .
–
در
مرحله ششم به صورت گرد و غبار پراکنده مى شوند «وَبُسَّتِ الْجِبالُ بَسّاً فَکانَتْ
هَباءاً مُنْبَثّاً» واقعه – ۵ و ۶ .
–
در
مرحله هفتم به شکل پشم هاى حلاجى که با تند باد حرکت کرده و تنها رنگى از آنها در آسمان
دیده مى شود در مى آیند «وَتَکوُنُ الْجِبالُ کَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ» قارعه –
۵ .
–
و
سرانجام در هشتمین مرحله شبحى از آنها همچون شبح یک سراب در یک بیابان خشک باقى مى
ماند! «وَ سُیِّرَتِ الْجِبالُ فَکانَتْ سَراباً» نبأ ۲۰ .
به این ترتیب کوه ها به کلى از میان مى
روند و اثرى از آنها باقى نمى ماند و صفحه زمین صاف و هموار خواهد شد «فَیَذَرُها قاعاً
صَفْصَفاً» طه ۱۰۶ .
هیچ کس به درستى نمى تواند پاسخى به این
سؤالات بدهد که آیا این حوادث عجیب و هولناک که دامنگیر کوه ها مى شود بر اثر انفجارات
درونى، و متلاشى شدن نظام اتمى آنها، و آزاد شدن انرژى هاى نهفته درونى است؟ یا ضربه
اى از خارج بر آنها وارد مى شود، مانند برخورد سیّاره هاى آسمانى با سرعت و جاذبه شدید
به یکدیگر؟ یا علل دیگرى که امروز براى ما ناشناخته است؟
از مجموع آنچه در آیات گذشته آمد چنین
نتیجه مى گیریم که قیامت ادامه دنیا نیست، بلکه این جهان به کلى درهم کوبیده مى شود،
زیرا انفجارهاى عظیم و زلزه هاى هولناک همه چیز را در هم مى ریزد و در هم مى پیچد،
سپس طرح تازه اى ریخته مى شود و جهان نوینى بر ویرانه هاى این جهان برپا مى شود و رستاخیز
انسان ها در آن عالم جدید است.