تاریخ : 09.08.2019 بسم الله الرحمن الرحيماَلْحَمْدُ لِلّهِ بِجَمِیعِ مَحَامِدِه کُلِّهَا عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ کُلِّهَا… اَلْحَمْدُ لِلّهِ مالِکِ الْمُلْکِ مُجْرِی الْفُلْکِ مُسَخِّرِ الرِّیاحِ فالِقِ الاْصْباحِ دَیّانِ الدّینِ رَبِّ الْعَالَمینَ اَلْحَمْدُ لِلّهِ عَلی حِلْمِهِ بَعْدَ عِلمِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی عَفْوِهِ بَعْدَ قُدْرَتِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی طُولِ اَناتِهِ فی غَضَبِهِ وَهُوَ قادِرٌ عَلی ما یُریدُثم الصلاه و السلام علی محمد عبده و رسوله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکوناوصیکم عبادالله و نفسی بتقوی الله و اتباع امره و نهیه، و اخوفکم من عقابه هفدهمین فضیلت: شب زنده داری – أَمَّا اللَّيْلَ فَصَافُّونَ أَقْدَامَهُمْ، تَالِينَ لِأَجْزَاءِ الْقُرْآنِ يُرَتِّلُونَهَا تَرْتِيلاً،چون شب شود براى نماز برپا ايستاده آيات قرآن را با تأمّل و انديشه مى خوانند.این عبارت امیرالمؤمنین، دو فضیلت از فضائل اهل تقوا را در خود دارد: یکی شب زنده داری، و دیگری تلاوت قرآناهمیت شب زنده داریدر آیات، روایات، و سخنان عارفان و ادیبان ما بر بیداری شبانه و خلوت با خداوند بسیار تأکید شده است. عبادت شبانه گرچه از مستحبات است ولی باید توفیق انجام آن را از خداوند درخواست نمود. هیچ انسانی که به قله انسانیت و قرب خداوند نزدیک شده باشد نمی یابید مگر آنکه با مناجات و خلوت شبانه با خداوند دمساز باشد.مرحوم علامه طباطبائی می گوید وقتی به نجف اشرف برای تحصیل مشرف شدم، به لحاظ خویشاوندی گاه گاهي به محضر مرحوم قاضی طباطبائی شرفیاب می شدم، تا يك روز جلوی مدرسه ای ایستاده بودم كه مرحوم قاضی از آن جا عبور می کردند. چون به من رسیدند دست خود را روی شانه من گذاردند و گفتند: « ای فرزند! دنیا می خواهی نماز شب بخوان، آخرت می خواهی نماز شب بخوان».سحر با باد می گفتم حدیث آرزومندی خطاب آمد که واثق شو به الطاف خداوندیدعای صبح و آه شب کلید گنج مقصود است بدین راه و روش می رو که با دلدار پیوندیشب زنده داری و مناجات و راز و نیاز شبانه با خداوند، اختصاصی به مسلمانان ندارد، بلکه در تمامی ادیان الهی چنین خلوت با خالق هستی جزو سنتهای محبوب می باشد. قرآن کریم در اشاره به این مطلب می فرماید:- لَيْسُوا سَوَاءً مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ أُمَّةٌ قَائِمَةٌ يَتْلُونَ آيَاتِ اللَّهِ آنَاءَ اللَّيْلِ وَهُمْ يَسْجُدُونَ؛ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَأُولَئِكَ مِنَ الصَّالِحِينَ ﴿آل عمران:۱۱۳-114﴾همه اهل کتاب يكسان نيستند از ميان اهل كتاب گروهى درست كارند كه آيات الهى را در دل شب مى خوانند و سر به سجده مى نهند؛ به خدا و روز قيامت ايمان دارند و به كار پسنديده فرمان مى دهند و از كار ناپسند باز مى دارند و در كارهاى نيك شتاب مى كنند و آنان از شايستگانند.می صبوح و شکرخواب صبحدم تا چند به عذر نیم شبی کوش و گریه سحریدر مورد شب زنده داری های امیرالمؤمنین، و گریه های او در مناجات با خداوند بسیار شنیده ایم. به بیان قرآن کریم یکی از کارهایی که «عباد الرحمن» یعنی کسانی که خداوند آنان را به وصف عبودیت می شناساند، همواره به آن ملتزم هستند همین شب زنده داری و نماز و سجود شبانه است:- وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا؛ وَالَّذِينَ يَبِيتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّدًا وَقِيَامًا ﴿فرقان:63-۶۴﴾و بندگان خداى رحمان كسانى اند كه روى زمين به نرمى گام برمى دارند و چون نادانان ايشان را طرف خطاب قرار دهند به ملايمت پاسخ مى دهند؛ و آنانند كه در حال سجده يا ايستاده شب را به روز مى آورند.قرآن کریم تهجد و شب زنده داری را نه تنها از نشانه های اهل تقوا و بهشتیان می داند، بلکه علت بهشتی شدن آنان را در همین خلوت ها و مناجات های شبانه دانسته و می فرماید: – إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ؛ آخِذِينَ مَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ كَانُوا قَبْلَ ذَلِكَ مُحْسِنِينَ؛ كَانُوا قَلِيلًا مِنَ اللَّيْلِ مَا يَهْجَعُونَ؛ وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ ﴿ذاریات:15-۱۸﴾پرهيزگاران در باغها و چشمه سارانند؛ آنچه را پروردگارشان عطا فرموده مى گيرند زيرا كه آنها پيش از اين نيكوكار بودند؛ و از شب اندكى را مىغنودند؛ و در سحرگاهان [از خدا] طلب آمرزش میکردند.مرغ خوشخوان را بشارت باد کاندر راه عشق دوست را با ناله شب های بیداران خوش استتهجد، نماز شب، و شب زنده داری، که برای مؤمنان از مستحبات بسیار توصیه شده و با برکت است، برای رسول الله واجب شرعی می باشد. خداوند در آیات قرآن کریم به پیامبر اکرم دستور شب زنده داری و عبادت شبانه می دهد:- وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَكَ عَسَى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًا ﴿اسراء:۷۹﴾و پاسى از شب را [به منزله] نافله اى براى تو زنده بدار، باشد كه پروردگارت تو را به مقامى ستوده برساند.هر گنج سعادت که خدا داد به حافظ از یمن دعای شب و ورد سحری بودرسول گرامی از پیش از آغاز رسالت الهی خویش آنچنان به بیداری شبانه و خلوت با خداوند مشغول می شد که در همان آیات اولیه قرآن کریم، خدای سبحان او را به اکتفا بیداری شبانه تنها بخشی از شب فرمان می دهد و می فرماید:- يَا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ؛ قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا؛ نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِيلًا؛ أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا؛ إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا؛ إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلًا؛ إِنَّ لَكَ فِي النَّهَارِ سَبْحًا طَوِيلًا؛… إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنَى مِنْ ثُلُثَيِ اللَّيْلِ وَنِصْفَهُ وَثُلُثَهُ وَطَائِفَةٌ مِنَ الَّذِينَ مَعَكَ … ﴿مزمل:۱-7 ،20﴾اى جامه به خويشتن فرو پيچيده؛ به پا خيز شب را مگر اندكى؛ نيمى از شب يا اندكى از آن را بكاه؛ يا بر آن [نصف] بيفزاى و قرآن را شمرده شمرده بخوان؛ در حقيقت ما به زودى بر تو گفتارى گرانبار القا مى كنيم؛ قطعا برخاستن شب رنجش بيشتر و گفتار [در آن هنگام] راستينتر است؛ [و] تو را در روز آمد و شدى دراز است؛ … در حقيقت پروردگارت مى داند كه تو و گروهى از كسانى كه با تواند نزديك به دو سوم از شب يا نصف آن يا يك سوم آن را [به نماز] برمى خيزيد …این آیات نشان می دهد که رسول الله آنچنان غرق در مناجات عاشقانه با خداوند می شد که زمان از کف ایشان می رفت! و در حقیقت خداوند به ایشان میفرماید که مقدار معینی از شب را استراحت کن، چرا که در روز هم کارهای مهمی خواهی داشت.من بودم و دوش آن مه بنده نواز از من همه لابه بود و از وی همه نازشب رفت و حدیث ما به پایان نرسید شب را چه گنه قصه ما بود دراز