خطیب: حجت الاسلام والمسلمین دکتر مفتح امام و مدیر مرکز اسلامی هامبورگ
تاریخ : 21.11.2019
بسم الله الرحمن الرحيم
اَلْحَمْدُ لِلّهِ بِجَمِیعِ مَحَامِدِه کُلِّهَا عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ کُلِّهَا… اَلْحَمْدُ لِلّهِ مالِکِ الْمُلْکِ مُجْرِی الْفُلْکِ مُسَخِّرِ الرِّیاحِ فالِقِ الاْصْباحِ دَیّانِ الدّینِ رَبِّ الْعَالَمینَ اَلْحَمْدُ لِلّهِ عَلی حِلْمِهِ بَعْدَ عِلمِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی عَفْوِهِ بَعْدَ
قُدْرَتِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی طُولِ اَناتِهِ فی غَضَبِهِ وَهُوَ قادِرٌ عَلی ما یُریدُ
ثم الصلاه و السلام علی محمد عبده و رسوله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون
اوصیکم عبادالله و نفسی بتقوی الله و اتباع امره و نهیه، و اخوفکم من عقابه
ششمین نشانه متقین:
- وَقَصْداً فِي غِنًى،
و میانه روی در عين بی نیازی.
میانه روی در عین ثروتمندی و بی نیازی، یعنی انسان اختیار مال و ثروتش با خودش باشد نه اینکه اختیار او به دست ثروت و مالش قرار گیرد. مال زیاد داشتن مستلزم خرج کردن زیاد نیست. کسی که اختیار مال و ثروتش با خودش باشد هرچقدر ثروتمند بشود بازهم به خرجهای بیهوده و گزاف دچار نخواهد شد. پیامبر اکرم سه صفت را سبب هلاکت انسان، و سه صفت را موجب نجات انسان دانسته اند:
- ثَلاثٌ مُهْلِکَاتٌ وَ ثَلاثٌ مُنْجِیاتٌ؛ فَأمّا المُهْلِکاتُ فَشُحٌّ مُطَاعٌ، وَ هَویً مَتّبَعٌ، وَ إعْجَابُ المَرْءِ بِنَفْسِهِ؛
وَ أمّا المُنْجِیاتُ فَخَشْیَةُ اللَّهِ فِی السِّرِّ وَ الْعَلانِیّةِ، وَ الْقَصْدُ فِی الْغِنَی وَ الْفَقرِ، وَ الْعَدْلُ فِی الرِّضا وَ الْغَضَبِ (الطبراني فی الأوسط)
سه چیز هلاک کننده است و سه چیز نجات دهنده؛
امّا هلاک کننده ها عبارتند از: بخلی که در وجود شخص باشد را اطاعت و ظاهر کردن؛ و میل و خواهش نفسانی را پیروی کردن؛ و خودپسند بودن و خود را بزرگ شمردن؛
امّا نجات دهنده ها عبارتند از: آشکار و پنهان از خدا ترسیدن؛ و در فقر و بی نیازی میانه روی کردن؛ و در خشنودی و نا خشنودی عدالت را رعایت کردن.
رعایت میانه روی در حال بی نیازی و غنا، کار مشکل و بزرگی است که از افراد متقی برمی آید. به گفته قرآن کریم طبیعت انسان به گونه ای است که در حالت احساس بی نیازی سر به طغیان بر می دارد، اگرچه این احساس بی نیازی واقعی هم نباشد و انسان حقیقتاً بی نیاز نشده باشد، ولی همین احساس بی نیازی او را به سرکشی و طغیان وا می دارد:
- كَلَّا إِنَّ الْإِنْسَانَ لَيَطْغَى؛ أَنْ رَآهُ اسْتَغْنَى ﴿علق:6-۷﴾
حقا كه انسان سركشى مى كند؛ همين كه خود را بى نياز بپندارد.
طغیان انسان بر اثر احساس بی نیازی آنچنان نگران کننده است که برخی اساتید اخلاق، فقر و نیازمندی مادی را برای سعادت انسان بهتر دانسته و می گویند: «فلنطلق القول بأنّ الفقر لکافّة الخلق أصلح! به نحو مطلق می گوئیم، فقر برای تمامی مردمان بهتر از غنا می باشد! (غزالی: احیاء علوم الدین، کتاب الفقر و الزهد)»
البته توزیع صحیح ثروت، غنا را در جامعه امری استثنائی و نایاب می کند، و استغنا و آفات روحی آن را از بین می برد، لذا توزیع عادلانه و صحیح ثروت وظیفه ای است بر دوش دولتمردان اجتماع، هم برای ایجاد عدالت اجتماعی و برخورداری همه شهروندان از امکانات عمومی، و هم برای رشد مکارم اخلاقی و پیشگیری از رذائل فردی و اجتماعی.
متقین همچنان که در عین ثروتمندی و غنا، میانه رو و مقتصدند، در عین فقر و نیاز هم عفیف و عزتمند هستند. عده ای تصور می کنند تلاش برای دستیابی به ثروت خلاف دینداری و کرامت فردی است، تا جائی که غزالی در «احیاء علوم الدین» می گوید: «طلب رزق برای اهل دین قبیح است».
آن یکی در عهد داوود نبی نزد هر دانا و پیش هر غبی
این دعا می کرد دایم کای خدا ثروتی بی رنج روزی کن مرا
خلق می خندید بر گفتار او بر طمع خامی و بر بیگار او
راه روزی کسب و رنجست و تعب هر کسی را پیشه ای داد و طلب
اطلبوا الارزاق فی اسبابها ادخلو الاوطان من ابوابها
در منطق اسلام طلب روزی حلال برای تأمین نیاز زندگانی امری پسندیده و لازم است. روایات فراوانی از اهلبیت و پیامبر اکرم در ترغیب طلب رزق و روزی حلال به دست ما رسیده است. از آن جمله اینکه رسول الله می فرماید:
- الكادُّ على عِيالِهِ كالمُجاهِدِ في سبيلِ اللّه ِ (بحار الأنوار: 103/13/59)
كسى كه براى [كسب روزىِ] خانواده اش زحمت بكشد، مانند مجاهدِ در راه خداست.
- إنَّ اللّه َ تعالى يُحِبُّ أن يَرى عَبدَهُ تَعِباً في طَلَبِ الحَلالِ (كنز العمّال : 9200)
خداوند متعال دوست دارد كه بنده خود را در طلب [روزى] حلال خسته ببيند.
مهمترین چیز در کسب رزق و روزی، دقت در حلال بودن کسب و کار است. کسی که به دنبال تهیه روزی حلال تلاش می کند مطمئن باشد که خداوند رزق و روزی او را تأمین خواهد کرد. باید زحمت کشید و کار کرد، ولی در کنار کار و تلاش باید از خداوند طلب روزی کرد. کسی که با توکل بر خداوند به تلاش در راه کسب حلال می پردازد هیچگاه دچار ناراحتی روحی و اضطراب نخواهد شد، زیرا یقین دارد آنچه روزی او باشد به او از راه حلال خواهد رسید. اهلبیت در دعاهای ماه مبارک رمضان به ما یاد داده اند که از خداوند بخواهیم:
- اللَهُمَّ إنِّى أَسْأَلُکَ إیمَانًا تُبَاشِرُ بِهِ قَلْبِى، وَ یَقِینًا حَتَّى أَعْلَمَ أَنَّهُ لَنْ یُصِیبَنِى إلَّا مَا کَتَبْتَ لِى، وَ رَضِّنِى مِنَ الْعَیْشِ بِمَا قَسَمْتَ لِى (مفاتیح الجنان: دعای ابوحمزه ثمالی)
بار خدایا! من از تو مسألت دارم ایمانى را به من بدهى که خودت بواسطه آن ایمان در دل من بیائى و بالمباشره قلب مرا تصرّف نمائى، و یقینى را از تو می خواهم که با آن بدانم که هیچ گزندى و وارده اى به من نمى رسد مگر آنچه را که تو براى من مقدّر نموده اى، و مرا از زندگانى به مقدارى که براى من معیّن نموده اى و بهره داده اى راضى و خشنود گردانى.
به دنبال کسب و کار حرام رفتن به معنای سوء ظن به خداوند است. مگر خداوند نمی تواند از راه حلال رزق و روزی مرا به دستم برساند که مجبورم به کسب حرام بپردازم؟ همواره باید در کنار زحمت و تلاش و کار، از خداوند دعایی که امیرالمؤمنین از پیامبر اکرم نقل میکنند را طلب کرد که:
- اللَّهمَّ أغْنِني بحلالِكَ عَن حَرَامِكَ، وَ بِفَضلِكَ عَمَّن سِوَاكَ (الامالی صدوق، ص 388)
خدایا با روزی حلال خودت مرا از حرام، و با فضل خودت مرا از غیر خودت بی نیاز گردان.