بسم الله الرحمن الرحيم
اَلْحَمْدُ لِلّهِ بِجَمِیعِ مَحَامِدِه کُلِّهَا عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ کُلِّهَا… اَلْحَمْدُ لِلّهِ مالِکِ الْمُلْکِ مُجْرِی الْفُلْکِ مُسَخِّرِ الرِّیاحِ فالِقِ الاْصْباحِ دَیّانِ الدّینِ رَبِّ الْعَالَمینَ اَلْحَمْدُ لِلّهِ عَلی حِلْمِهِ بَعْدَ عِلمِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی عَفْوِهِ بَعْدَ
قُدْرَتِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی طُولِ اَناتِهِ فی غَضَبِهِ وَهُوَ قادِرٌ عَلی ما یُریدُ
ثم الصلاه و السلام علی محمد عبده و رسوله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون
اوصیکم عبادالله و نفسی بتقوی الله و اتباع امره و نهیه، و اخوفکم من عقابه
دهمین نشانه متقین:
وَ طَلَباً فِي حَلَالٍ
و در طلبِ حلال است،
جمله «طَلَباً فِي حَلاَل» نشان مى دهد که پرهيزگاران افرادى گوشه گير و بيگانه از فعاليتهاى زندگى نيستند، بلکه تلاش و کوشش براى معاش و پيشرفت جامعه اسلامى جزو برنامه هاى اصلى آنهاست. با اين قيد که آنها پيوسته طالب حلال اند و اگر کارى بسيار پردرآمد باشد ولى بوى حرام دهد از آن مى گريزند. در حديثى از پيامبر اکرم صلوات عليه مى خوانيم: «اَلْعِبادَةُ سَبْعُونَ جُزْءاً أفْضَلُها طَلَبُ الْحَلالِ ; عبادت هفتاد جزء دارد که از همه برتر، به دنبال روزى حلال بودن است.» (کافى، ج۵، ص۷۸)
قرآن مجيد مى فرماید: «يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ کُلُوا مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحاً; اى رسولان الهى از غذاى پاکيزه و حلال تناول کنيد و عمل صالح به جاى آوريد».(مؤمنون:۵۱)
ارزش روزی حلال
بر اساس معارف پیامبر اکرم و ائمه اطهار علیهم السلام، بر همه افراد لازم است برای کسب حلال تلاش کنند و از بیکاری، تنبلی و حرام خواری بپرهیزند.پیامبر اکرم در سخنان مختلفی بر این مسأله تأکید کرده و با عبارات متفاوت می فرماید:
طَلَبَ الحَلالِ فَریضَةٌ عَلی کُلِّ مُسلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ )بحارالانوار، ج۱۰۳، ص۹)
به دنبال روزی حلال رفتن، بر هر مرد و زن مسلمان لازم است.
اَلکادُّ لِعِیالِهِ کَالْمُجاهدِ فی سَبیلِ الله )بحارالانوار، ج۱۰۳، ص۱۲)
کسی که برای اداره زندگی خانواده اش تلاش می کند، مانند کسی است که در راه خدا جهاد می کند».
إنَّ اللهَ یُبْغِضُ الشّابَّ الفارِغ (جامع السعادات، ج۱، ص۱۵۲)
جوان بیکار، مورد خشم خداوند است.
ابن عبّاس می گوید هر گاه پیامبر از شخصی خوشش می آمد از شغل او می پرسید. اگر می گفتند شغلی ندارد، می فرمود از چشم من افتاد. وقتی از آن حضرت، علت آن را می پرسیدند، می فرمود: مؤمن اگر دارای شغلی نباشد، با دین فروشی زندگی خودش را اداره می کند.(بحارالانوار، ج۱۰۳، ص۹)
انس بن مالک می گوید: روزی که رسول خدا از غزوه تبوک باز می گشت، سعد بن معاذ انصاری به استقبال آن حضرت شتافت و با پیامبر دست داد. حضرت فرمود: چه باعث شده که دست هایت این گونه سفت و پینه بسته باشد؟ جواب داد: با بیل برای کسب نفقه خانواده ام کار می کنم. حضرت دست وی را بوسید و فرمود: این دست هرگز آتش جهنّم را حسّ نمی کند.(تاریخ بغداد، ج۷، ص۳۴۲)
بنابراین با اینکه روزی رسان خداوند متعال است و خود روزی را تقسیم و تقدیر می کند: «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ؛ خداست كه خود روزى بخش نيرومند استوار است )الذاریات:۵۸)» امّا همه موظفند منبع درآمدی حلال داشته باشند؛ زیرا خداوند به وسیله اسباب روزی می دهد. بندگان خدا باید به دنبال کسب حلال باشند و شغلی را پیشه خود سازد.
حرام خواری
اسلام انسان را در کسب روزی و به دست آوردن متاع زندگی آزاد گذارده، امّا هرگز اجازه نداده که او در این راه مسیری را پیش گیرد که اخلاق را فاسد گرداند و او را در معرض سقوط قرار دهد و یا موجب فساد در جامعه شود. هر کاری که موجب سود شخصی باشد ولی برای شخص دیگر یا جامعه ضرری را به دنبال آورده و امنیت اقتصادی و سلامت فرد یا جامعه را به خطر بیندازد، جرم و گناه شمرده شده و بر آنها کیفر سخت در دنیا و عذاب دردناک در آخرت وعده داده شده است.
قرآن کریم در مذمت حرام خواری و افراد حرام خوار می فرماید:
وَتَرَی کَثِیرًا مِّنْهُمْ یُسَارِعُونَ فِی الإِثْمِ وَالْعُدْوانِ وَأَکْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ مَا کَانُواْ یَعْمَلُونَ (مائده:۶۲)
بسیاری از آنان را می بینی که در گناه و تعدّی و خوردن مال حرام، شتاب می کنند. چه زشت است کاری که آنجام می دادند.
حرام خواری شامل همه تصرّفات نامشروع می شود، خواه خوردن و آشامیدن باشد، یا کار حرامی در زمینه مسکن، لباس و غیر آن، و ممکن است مال را مصرف نکنند و آن را به ناحق نزد خود نگهدارد و به صاحبش برنگرداند. به تمام این موارد حرام خواری صادق است.
روزی حلال
خداوند متعال برای تمام مخلوقات «روزی حلال» مقدّر فرموده است. کسانی که از کسب حرام پرهیز نمی کنند، خیال می کنند اگر از مال حرام صرف نظر کنند کمبودی در معاششان پدید می آید و محتاج و گرفتار خواهند شد. خداوند می فرماید:
وَمَا مِن دَآبَّةٍ فِی الأَرْضِ إِلاَّ عَلَی اللّهِ رِزْقُهَا وَیَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا کُلٌّ فِی کِتَابٍ مُبِینٍ(هود:۶(
هیچ جنبنده ای در زمین نیست، مگر اینکه روزی او برخداست. او قرارگاه و محلّ نقل و انتقالش را می داند. همه اینها در کتاب آشکاری ثبت است.
رسول اکرم در سفر حجة الوداع در مسجد الحرام، به مسلمانان فرمود:
بدانید که جبرئیل به من الهام کرد هیچ کس نمی میرد، مگر وقتی که تمام روزی مقدّرش به او رسیده باشد. پس از خدا بترسید و در طلب روزی حریص نباشید و دیر رسیدن رزق حلالتان شما را وادار نکند که عجله کنید و رزق خود را از راه حرام بخواهید. خداوند رزق حلال را بین مخلوقاتش تقسیم کرده و روزی حرام را قسمت نکرده … کسی که پرده عفّت خود را بدرد و شتاب کند و آن را از طریق حرام کسب کند، از رزق حلال و مقدّرش محروم می شود و به آنچه کسب کرده، در قیامت مؤاخذه خواهد شد؛ چنان که خداوند در قرآن مجید از کسب حرام نهی فرمود: «وَلاَ تَتَبَدَّلُواْ الْخَبِیثَ بِالطَّیِّب؛ مال پاکیزه را به خبیث تبدیل نکنید.» (نساء:۲) یعنی پیش از آنکه روزی مقدر و حلالتان برسد، به سوی روزی حرام شتاب نکنید. (بحارالانوار، ج۷۰، ص۹۶ و ج۱۰۳، ص۳۰)
دعای انسان حرام خوار مستجاب نمی شود. پیامبر اکرم فرمود: «کسی که لقمه حرامی بخورد، تا چهل روز نمازش قبول نمی شود و تا چهل روز دعایش مستجاب نمی گردد .» (سفینة البحار، ج۱، ص۲۴(
امام صادق علیه السّلام فرمود:«کَسْبُ الحَرامِ یُبینُ فی الذّرّیة؛ درآمد حرام در فرزندان اثر (نامطلوب) می گذارد (و هدایت آنها را دچار مشکل می کند)». (وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۵۳)
