علّت تفاوت زمان امساک و اذان صبح در فصل تابستان

در پی سؤالات مکرّر مسلمانان راجع به فاصله زمانی میان وقت امساک و وقت نماز صبح، به اطلاع می رساند:

۱ـ علت وجود تفاوت بین وقت اعلام شده برای امساک و اذان صبح در مناطق شمالی اروپا (بالاتر از ۴۹ درجه)، وجود پدیده شب­های سفید در فصل تابستان است. در شب­های سفید در مناطق یاد شده، خورشید آنقدر زیر افق نمی رود که آسمان کاملاً تاریک شود، لذا تمام یا بخشی از آسمان روشن می­ماند وامکان دیدن سپیده صبح در آسمان وجود ندارد. بدین جهت تشخیص طلوع فجر میسّر نیست. بنا به استفتائی که در این مورد از مراجع عظام تقلید شده است، آن زمانی که نور آسمان شروع به زیاد شدن می کند (اشتداد یا ازدیاد نور) در حکم فجر و وقت نماز صبح است.

۲- واجب است مؤمنین برای حصول اطمینان از صحّت نماز صبح، یقین به داخل شدن وقت نماز، داشته باشند. لذا اقامه نماز قبل از وقت اعلام شده برای اذان صبح جایز نیست.

۳- در مورد روزه، اگر کسی وقت امساک را رعایت نکند و تا وقت اذان صبح به خوردن و آشامیدن ادامه دهد در صورتی­که بعداً ثابت شود که در آن هنگام فجر محقق گشته و شب تمام شده بود، باید روزه را قضا کند. لذا برای حصول اطمینان لازم است وقت امساک مورد توجه قرار گیرد تا مشکلات بعدی پیش نیاید.

۴-هنگام نیمه شب نجومی (۱۲ ساعت پس از اذان ظهر) در شب­های سفید، آسمان تاریک­ترین حالت خود را دارد و دقایقی پس از آن، آسمان شروع به روشن­تر شدن می­کند. اما اینکه چند دقیقه پس از نیمه شب نجومی می­توان ازدیاد نور را با چشم عادی تشخیص داد، امری است که باید با مشاهدات مکرّر و متعدد، مقدار آن را به دست آورد. متخصصین امر معتقدند قبل از نیمه شب نجومی، هیچ ازدیاد نوری دیده نمی­شود. از سوی دیگر قطعاً پس از گذشت نیم ساعت از نیمه شب نجومی، ازدیاد نور دیده می­ شود.

به عنوان مثال در شهر هامبورگ شب­های سفید از ۱۶ مای شروع می­شود و در ۲۲ یونی به روشن­ترین شب­های سفید می­رسیم تا بالاخره در ۲۹ یولی این شب­ها خاتمه می­یابند. تحلیل­های علمی حاکی از این است که در شب­های اولیه چون آسمان تاریک­تر است فاصله زمانی بین نیمه شب نجومی تا زمانی که ازدیاد نور قابل تشخیص می­شود کوتاه است و در ۲۲ یونی این فاصله زمانی به دلیل روشن­تر بودن آسمان بیشتر می­شود. مشاهداتی که توسط متخصصین در ۸ نقطه مختلف در روشن­ترین آسمان­های مناطق مسکونی شمال اروپا (در شب­های سفید) انجام شد نشان داد که این فاصله زمانی، بیشتر از حدود ۳۰ دقیقه نیست.

بعضی از مراجع عظام تقلید مانند آیت الله العظمی خامنه ای (حفظه الله)، تشخیص اشتداد نور با دستگاه را کافی می دانند. بنابراین مقلدین ایشان ۱۲ ساعت بعد از ظهر شرعی (وقت امساک در تقویم اوقات شرعی مرکز) می بایست امساک نموده و احتیاطا چند دقیقه بعد از آن نماز صبح را بخوانند. بعضی از مراجع عظام تقلید مانند آیات عظام سیستانی و مکارم شیرازی (حفظهم الله)، تشخیص اشتداد نور در آسمان را با چشم عادی می پذیرند. بنابراین مقلدین ایشان چند دقیقه قبل از وقت اذان صبح (در تقویم اوقات شرعی مرکز)، احتیاطا امساک نموده و احتیاطا چند دقیقه بعد از آن نماز صبح را بخوانند. بعضی دیگر از مراجع رعایت احتیاط را لازم می دانند. بدین معنی که وقت امساک (در تقویم اوقات شرعی مرکز) امساک نموده و وقت اذان صبح (در تقویم اوقات شرعی مرکز) نماز را بخوانند. با توجه به توضیح فوق، نحوه اعلام وقت امساک و اذان صبح در تقویم اوقات شرعی مرکز اسلامی هامبورگ به جهت رعایت فتاوای همه مراجع معظم تقلید می باشد و در نتیجه هر کس طبق تقویم اوقات شرعی مرکز در وقت امساک، روزه خود را آغاز کند و در وقت اذان صبح، نماز صبح را بخواند روزه و نماز او طبق نظر همه مراجع عظام تقلید صحیح خواهد بود.