جدیدترین تلاش علمی برای محاسبه ی دقیق تر اوقات شرعی در اروپا و خصوصا در آلمان
بسم الله الرحمن الرحیم
وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّكَ تَرْضى (طه۱۳۰)
پيش از بر آمدن آفتاب و قبل از فرو شدن آن، با ستايش پروردگارت او را تسبيح گوى و برخى از ساعات شب و حوالى روز را به نيايش بپرداز، باشد كه خشنود گردى.
اقامه نماز در وقت صحیح خود، یکی از دستورات اکید و تعالیم مهم دین مبین اسلام است که در آیات و روایات به آن فرمان داده شده است. از اینرو پیدا نمودن اوقات شرعی برای مسلمانان در سراسر دنیا از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
در کشورهای اسلامی، باتوجه به پرسابقه بودن این مطالبه، گروههای زیادی با امکانات فراوان به یافتن اوقات صحیح نماز مبادرت ورزیده و در این خصوص مشکل خاصّی وجود ندارد. امّا در کشورهای غیر اسلامی که در بسیاری از آنها، حضور مسلمانان به دهههای اخیر باز میگردد، طبیعی است حل نمودن مسائل دینی که یکی از مهم ترین آنها تعیین دقیق وقت نماز است، با دشواری های خاص خود همراه است.
مرکز اسلامی هامبورگ به عنوان محوریترین و قدیمیترین مرکز دینی و اسلامی در آلمان و اروپا، از دیرباز به این موضوع اهتمام جدّی داشته و تحقیق و بررسیهای مستمرّ برای به دست آوردن اوقات شرعی، از برنامههای همیشگی و جدّی این مرکز بوده است. به همین جهت از گذشته تا کنون، این مرکز با کسب تجربههای گوناگون، دقیقترین جداول را به عموم مسلمین ارائه داده و هر بار محاسباتی دقیقتر از گذشته داشته است. البته لازم به ذکر است که این کار همواره با مشکلات زیادی همراه بوده، از جمله: اختلافات فقهی میان مذاهب مختلف مسلمانان و نیز نظرات متفاوت فقهاء، همچنین اختلاف علمی میان دانشمندان وکارشناسان نجومی فارغ از اعتقاد یا عدم اعتقادشان به اسلام، تفاوت افق مناطق جغرافیایی درکشورهای مختلف جهان، هزینههای زیاد تحقیقات نجومی و سایر موارد.
از جمله مناطقی که اختلافات جغرافیایی، موجب تفاوتهای زیادی در اوقات شرعی این مناطق با اوقات شرعی کشورهای اسلامی شده، کشورهای ناحیه اروپای شمالی است که به قطب نزدیک هستند. یکی از تفاوتهای افق این مناطق با افق مناطق معتدل جهان، پدیده شبهای سفید است. در توضیح این امر باید گفت، در برخی از ایام سال، پس از غروب خورشید نور آن به طورکامل از بین نمیرود و به همین دلیل روشنایی آسمان در طول شب وجود دارد و موجب میشود تشخیص وقت اذان صبح، بسیار سخت گردد. بنا به فتوای اکثر فقهای شیعه، زمان اذان صبح در اینگونه موارد، هنگامی است که سفیدی موجود درآسمان شروع به زیادشدن میکند که در اصطلاح فقهی به آن « اِشتداد ضوء » میگویند. اشتداد ضوء زمانی است که نور موجود در آسمان شدّت پیدا میکند. زمان شروع این پدیده و مقدار آن بستگی به موقعیت جغرافیایی شهر مورد نظر دارد.
از سوی دیگر، وجود این نوع مشکلات و تفاوتها، موجب شده در مراکز مختلف اسلامی و حتی در مراکز شیعی آلمان، چندین جدول اوقات شرعی ارائه شود که بعضاً بایکدیگر تفاوتهایی دارند.
مرکز اسلامی هامبورگ به منظور ساماندهی وضعیت موجود، از مراکز مختلف شیعی که در آلمان اقدام به ارائه اوقات شرعی مینمودند، دعوت به عمل آورد تا با حضورکارشناسان خود، جلسات علمی و تخصصی برگزار نموده و به نتیجه واحدی دست یابند. اگرچه برخی از مراکز به هیچ عنوان کارشناسی در این رابطه نداشتند ولی مراکز دیگر کارشناسان خود را معرفی نمودند. پس از تشکیل کمیته علمی اوقات شرعی، اعضای این گروه به مدت 8 ماه جلسات متعددی برگزار نمودندکه نتایج بسیار خوبی به دنبال داشت. در این کمیته علمی که متشکّل از کارشناسان دینی و کارشناسان نجومی بود، برخی از متخصصین مراکز نجومی آلمانی نیز حضور داشتند. با توجه به اهمیت موضوع و رسالتیکه در این زمینه بر عهده مرکز بود، مرکز اسلامی هامبورگ به این مقدار کار (تشکیل کمیته علمی) اکتفا نکرد و با دعوت از کارشناسان مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران ـ که اوقات شرعی را تعیین میکنند ـ و نیز رئیس بخش استفتائات دفتر مقام معظم رهبری، به ادامه تحقیقات پرداخت.
این کارشناسان ضمن انجام سفرهای متعدد به مناطق گوناگون آلمان، به تحقیقات میدانی وسیع و نیز رصد افق در آلمان و دیگر کشورهای اروپایی پرداختند. برخی از تلاشهای صورت گرفته در این زمینه از جمله رصد افق و عکس برداری در لحظههای مختلف از افق، به صورت فیلم در آمده است که قابل مشاهده است.
به لطف پروردگار متعال این فعالیتها و تلاشها نتیجه بخش بوده و تحقیقات بسیار ارزنده و نتایج علمی گرانبهایی را در پی داشته که در نوع خود بیسابقه میباشد. بدیهی است هیچ کاری بدون اشکال نبوده و مرکز اسلامی هم ادعای کمال و بدون نقص بودن این تحقیقات را ندارد. اگرچه با توجه به تلاشهای صورت گرفته، عمل بر اساس نتایج این تحقیقات، قطعا دارای حجّت شرعی است. امید است که با توفیقات الهی این تلاش علمی و سایر فعالیتهای فرهنگی مرکز اسلامی هامبورگ مورد عنایت و توجّه حضرت حق قرار گیرد.
به جهت ارائه توضیحات بیشتر و همچنین راحتتر نمودن فهم مسائل مورد اشاره، تعدادی از پرسش و پاسخهای متداول در این زمینه آماده شده که در اختیار علاقه مندان قرار میگیرد:
پرسشها و پاسخ ها:
1. چرا در آلمان تحقیقات علمی برای تعیین اوقات شرعی با تأخیر و کندی مواجه بوده است؟ و چرا پیدا نمودن اوقات شرعی آلمان همانند به دست آوردن اوقات شرعی سایر کشورها، مثل ایران آسان نیست و همواره با مشکلات روبرو است؟
پاسخ: با توجه به اینکه در کشورهای اسلامی قرنهاست که این موضوع یکی از مطالبات عمومی مردم و حکومتها بوده، به مرور زمان، نهادها و موسسات مختلفی در شهرهای گوناگون در این کشورها برای انجام فعالیت های نجومی از جمله به دست آوردن اوقات شرعی تأسیس شده ( رصدخانههایی چون مراغه، سمرقند، نیشابور، بغداد، همدان و …) و تجربههای بسیار زیادی در این زمینه به دست آمده و روز به روز بر اطلاعات و تجربیات آنان افزوده شده است. همچنین باتوجه به عمومی وضروری بودن این مطالبات، هزینههای آن هم توسط مردم و دانشمندان و دولتمردان به آسانی تأمین میگردیده است. اما این موضوع در کشورهای غیر اسلامی بر عکس بوده است. در بسیاری از این کشورها، حضور مسلمانان به دهههای اخیر بر میگردد و سابقه حضور مسلمین در این مناطق زیاد نیست. به عنوان مثال در کشور آلمان سابقه حضور ترکهای مسلمان و یا تجار مسلمان ایرانی حداکثر به60 سال پیش باز میگردد. علاوه بر این، همواره مسلمانان در اقلیت بودهاند وامکانات مادی، علمی و حمایتهای مردمی و حکومتی با ایشان همراه نبوده است. طبیعی است در چنین شرایطی حل نمودن مسائل دینی و برطرف کردن نیازهایی که به امور دینی و مذهبی بازگشت مینماید ( مانند اوقات شرعی، گوشت تذکیه شده و ذبح حلال، شغل حلال و… ) با سختی همراه بوده و با کشورهای اسلامی قابل مقایسه نیست.
همچنین با توجّه به موقعیت جغرافیایی آلمان، پدیدههای طبیعی خاصی مانند شبهای سفید در این مناطق اتفاق میافتد که به دست آوردن اوقات شرعی را دشوار میسازدکه توضیح آن در ادامه خواهد آمد.
2. سیرکلی تهیه جدول سالانه اوقات شرعی، چگونه است؟
پاسخ: برای به دستآوردن اوقات شرعی نیاز به چهار امر مهم است:
1. فتوای شرعی؛ 2. قانون علمی؛ 3. نرم افزار محاسبهگر؛ 4. رصد وضعیت افق.
ابتدا باید به کارشناسان مذهبی مراجعه کرد و حکم شرعی اوقات نماز و روزه را به دست آورد. به عنوان مثال برای پایان مهلت نماز صبح به مرجع تقلید رجوع میکنیم و فتوای ایشان را به دست میآوریم که میفرماید پایان وقت نماز صبح هنگامی است که خورشید طلوع کرده باشد. بعد از دانستن اصل حکم شرعی، اگر تشخیص موضوع (یعنی تشخیص زمان طلوع خورشید) نزد عرف مردم دشوار باشد (همان گونه که در آلمان و شمال اروپا این چنین است)، سراغ کارشناس علم نجوم رفته و میپرسیم که خورشید در چه زمانی طلوع میکند؟ او هم به طور مثال در پاسخ میگوید: زمان طلوع خورشید هنگامی است که مرکز قرص خورشید در زاویهپنج ششم درجهای زیر سطح افق هر منطقه قرار گرفته باشد. و سپس در مرحله نهایی باید نرم افزار محاسبهگری بیابیم و در تنظیمات آن مختصّات جغرافیایی شهر مورد نظر و همچنین درجه مورد نظر را لحاظ کنیم و آنگاه با رصد وضعیت افق، اوقات شرعی سال را به دست بیاوریم.
3. آیا میان مسلمانان و همچنین میان شیعیان در حکم شرعی اوقات نماز و روزه اختلاف وجود دارد؟
پاسخ: باید گفت میان مذاهب مختلف اسلامی در برخی از احکام شرعی، مانند اوقات شرعی اختلاف وجود دارد. به عنوان مثال اگرچه در اوقات شرعی نماز صبح، طلوع آفتاب و نماز ظهر اختلافی وجود ندارد، امّا در وقت نماز عصر و نماز مغرب و نماز عشاء ، مقداری اختلاف وجود دارد. این تفاوتها به دلیل مبانی فقهی است که بعضاً در میان فقهای شیعه نیز به صورت کم رنگ مشاهده میشود. به علاوه، گاهی با وجود وحدت نظر در مورد حکم شرعی، در تشخیص موضوع آن حکم اختلاف پدید میآید (چنان که در تشخیص اوّل و آخر ماه مبارک رمضان و نیز تشخیص زمان طلوع خورشید در برخی مناطق چنین است.)
4. آیا میان کارشناسان علم نجوم در موضوعاتی مثل هنگام طلوع و غروب خورشید، صبح صادق و سایر پدیدههای نجومی تفاوت وجود دارد؟
پاسخ: بدیهی است که در اکثر رشتههای تخصصی، نظرات کارشناسی متفاوتی وجود دارد و علم نجوم هم در این زمینه مستثنی نیست. به عنوان مثال درباره زمان صبح صادق، که مراجع تقلید مشخصاتش را بیان فرمودهاند، میان کارشناسان نجومی اختلاف است. برخی میگویند: این اتفاق زمانی است که خورشید در زاویه منفی 18 درجه باشد. برخی میگویند: منفی 17.7درجه و برخی دیگر منفی 19 درجه و … .
5. آیا میان نرم افزارهای موجود محاسبه کننده اوقات شرعی، تفاوتی هست ؟
پاسخ: آری نرمافزارها نیز در دقت محاسبه و تعداد خطاها با هم متفاوت میباشند. برخی از این نرمافزارها از اعتبار بیشتری برخوردار بوده و درصد خطای آنها کمتر است.
6. آیا افق کشورهای اروپای شمالی مثل آلمان با کشورهای اسلامی مثل ایران متفاوت است؟ به چه علّت؟
پاسخ: بله میان کشورهایی که به قطب نزدیک هستند با سایر کشورها تفاوت بسیار زیادی وجود دارد. یکی از این تفاوتها همان میزان ساعات شب و روز در طول سال است که عموم مردم متوجّه تفاوت آن با کشورهایی مثل ایران میباشند. گاهی طول شب (از غروب تا طلوع آفتاب) در آلمان یا سوئد به 8 ساعت میرسد در حالیکه در کشورهای خاورمیانه این اتفاق هرگز رخ نمیدهد. از دیگر تفاوتهای مناطق نزدیک به قطب با کشورهای مناطق معتدل جهان، پدیده شبهای سفید است. در این مناطق در برخی از ایّام سال، بعد از غروب آفتاب، به دلیل این که خورشید به اندازهی کافی از سطح افق پایین نمیرود، تاریکی مطلق محقّق نمیشود. به همین دلیل روشنایی آسمان در طول شب تا زمان طلوع خورشید وجود دارد و موجب میشود تشخیص وقت اذان صبح یعنی صبح صادق، بسیار سخت گردد. صبح صادق هنگامی است که به تعبیر قرآنکریم، خط سفیدی بر روی سیاهی شب نمایان شود. دراین زمان است که مؤمنین میتوانند نمازصبح را اقامه نمایند. و این درحالیست که در شبهای سفید، سیاهی کامل شب وجود ندارد تا خط سفیدی بر روی آن نمایان شود. این موضوع در فیلمها وعکسهایی که مشاهده میکنید، کاملا واضح است.
7. حکم شرعی نماز صبح در شبهای سفید چیست؟
پاسخ: بنا به فتوای اکثر فقهای شیعه، زمان اذان صبح در شبهای سفید هنگامی است که سفیدی موجود در آسمان شروع به زیاد شدن کند که در اصطلاح فقهی به آن « اِشتداد ضوء » میگویند. بنابراین، در شبهای سفید از زمانی که نور موجود در آسمان شدّت پیدا میکند میتوان نماز صبح را اقامه کرد.
8. علت به وجودآمدن پدیده شبهای سفید چیست؟
پاسخ: همان طور که می دانید زمین علاوه بر حرکت انتقالی به دور خورشید، دارای حرکت وضعی نیز هست. زمین در حرکت انتقالی به صورت دائرهای در مداری به دور خورشید گردش میکند، ولی در حرکت وضعی، زمین به دور خودش می چرخد.
همانطورکه در تصویر مشاهده میکنید، چرخش کره زمین به دور خودش (حرکت وضعی) به صورت مایل انجام میگیرد. به عبارت دیگر محور کره زمین در چرخش به دور خود کج است. این خط مایل یا همان محور حرکت وضعی کره زمین در دو سوی خود قطب شمال و جنوب را به هم وصل می کند. مایل بودن محور کره زمین موجب می شود زاویه تابش خورشید نسبت به نقاط مختلف روی زمین به تناسب دوری یا نزدیکی نقاط از قطب، به طور مرتب تغییر کند. این تغییرات زاویه تابش خورشید باعث می شود اولاً میزان شدّت تابش نور خورشید بر نقاط مختلف زمین به صورت دورهای تغییر کند و گرما و سرما، کم و زیاد شود و در نتیجه فصول مختلف به وجود آید. ثانیاً باعث می شود طول روز و شب کم و زیاد شود به طوریکه در مناطق قطبی و سرزمین های نزدیک به آن، گاهی بسیار زیاد و گاهی بسیار کم میشود؛ تا جایی که در قطب شمال شش ماه سال روز است و شش ماه سال شب. همین مساله در مناطق نزدیک به قطب موجب پدیدهی منحصر به فردی ایجاد میکند، مانند پدیدهی «شبهای سفید» که در چنین شبهایی بر اثر ادامهی تابش خورشید در طول شب، آثار نورانی آن باقی میماند.
9. پدیده شبهای سفید چه زمانی شروع شده و چه مدتی طول میکشد؟
پاسخ: زمان شروع این پدیده و مقدارآن بستگی به موقعیت جغرافیایی منطقه داشته و شهر به شهر متفاوت است. در برخی شهرها در ماههای مای و یونی و یولی این اتفاق میافتد. در شهرهاییکه به قطب نزدیکترند این پدیده طولانیتر است و هرچه به سمت جنوب برویم کمتر میشود و به جایی میرسیم که این پدیده هیچ گاه رخ نمیدهد.
10. مراکز شیعی آلمان در مجموع چند نوع اوقات شرعی ارائه میدهند؟
پاسخ: مراکز مختلف شیعی در آلمان در حدود 5 جدول اوقات شرعی ارائه داده اند که با یکدیگرتفاوتهایی دارند.
11. مراکز اسلامی موجود در اروپا جدول اوقات شرعی خود را چگونه تهیه مینمایند؟ آیا مراکز اسلامی موجود در اروپا دارای کارشناسان علم نجوم و اوقات شرعی هستند؟
پاسخ: معمولا مراکز اسلامی اعم از شیعیان و اهل سنت، کارشناسانی برای انجام این کار ندارند و اوقات شرعی مورد نیاز خود را از کشورهای اسلامی مثل ترکیه، عربستان، عراق و یا از طریق سایتهای موجود در اینترنت به دست میآورند.
12. مرکز اسلامی هامبورگ برای اتحاد شیعیان در این زمینه چه فعالیتهایی داشته است؟ آیا برای پیدا نمودن اوقات شرعی، با مراکز اسلامی دیگر هم ارتباط علمی برقرار کرده است؟
پاسخ: مرکز اسلامی هامبورگ به منظور ساماندهی وضعیت موجود، از مراکز مختلف شیعی که در آلمان اقدام به ارائه اوقات شرعی مینمودند، دعوت به عمل آورد تا با حضورکارشناسان خود، جلسات علمی و تخصصی برگزار نموده و به نتیجه واحدی دست یابند. اگرچه برخی از مراکز به هیچ عنوان کارشناسی در این رابطه نداشتند ولی مراکز دیگر کارشناسان خود را معرفی نمودند. پس از تشکیل کمیته علمی اوقات شرعی، این گروه به مدت 8 ماه جلسات متعددی برگزار نمودند که نتایج بسیار خوبی به دنبال داشت.
13. آیا در تحقیقات جدید از نظرات کارشناسان بومی وآلمانی هم استفاده شده است؟
پاسخ: بله در این کمیته علمی که متشکّل از کارشناسان دینی و کارشناسان نجومی بود، متخصصینی از مراکز نجومی آلمانی نیز حضور داشتند.
14. روند برگزاری جلسات و کیفیت کار این کمیته چگونه بود؟
پاسخ: باتوجه به حضورکارشناسان دینی و نجومی، ابتدا کارشناسان دینی احکام اوقات شرعی را بر اساس فتاوای مراجع معظم تقلید به دست آورده و سپس کارشناسان نجومی به بررسی علمی آن می پرداختند و در نهایت نتیجه گیری میشد.
15. سایر فعالیتهایی که مرکز اسلامی هامبورگ برای به دست آوردن اوقات شرعی دقیق کشورهای اروپایی انجام داده است، چیست؟
پاسخ: با توجه به اهمیت موضوع و رسالتیکه در این زمینه بر عهده مرکز بود، مرکز اسلامی هامبورگ به این مقدار کار (تشکیل کمیته علمی) اکتفا نکرد و با دعوت از کارشناسان مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران که اوقات شرعی کشور ایران، توسط این مؤسسه تعیین میگردد و نیز رئیس بخش استفتائات دفتر مقام معظم رهبری، به ادامه تحقیقات پرداخت. این کارشناسان ضمن سفرهای متعددی که به منطقه داشتند، به تحقیقات میدانی وسیع و رصد افق در کشورهای اروپایی پرداختند. برخی از تلاشهای صورت گرفته در رصد افق و عکس برداری در لحظههای مختلف از افق به صورت فیلم درآمده که قابل مشاهده می باشد. این فیلمها در واقع صدها عکس است که در کنار هم قرار داده شده و به صورت فیلم درآمدهاند. این فیلمها که با زحمت فراوان به دست آمده است، در به دست آوردن اوقات دقیق نماز صبح در شبهای سفید کمک شایانی مینمایند.
16. چرا باوجود فاصله کم جغرافیایی بین شهرها مثل 200 کیلومتر، اوقات شرعی گاه تفاوت زیادی پیدا میکند؟
پاسخ: با توجه به توضیحاتی که داده شد، به دلیل نزدیکی به قطب و غیرعادی بودن افق این مناطق، مقایسه این امور با کشورهای معتدل صحیح نمیباشد و از لحاظ علمی کاملا روشن است که فاصله 200 کیلومتر در این مناطق موجب تفاوتهای زیادی در افق خواهد گردید.
17. شرایط محیطی برای رصد کردن چیست؟
پاسخ: پارامترهای زیادی در نتیجه رصد تأثیرگذار است از جمله: دما، رطوبت هوا، مهتابی بودن، میزان ابر، ارتفاع ازسطح آبهای آزاد، نورانی بودن منطقه و …
18. آیا میتوان از روی پشت بام منزل یا آپارتمان به رصد افق پرداخت؟
پاسخ: همانطور که در جواب سوال 17 توضیح داده شد، یکی از پارامترهای مؤثر در رصد، میزان روشنایی محل است. در شهرها و روستاهای کنونی به دلیل وجود چراغهای زیاد، رصد از دقّت لازم برخوردار نیست. در این زمینه نرم افزارهایی موجود است که میزان نورانیت مناطق مختلف جهان در شب را نشان میدهند. با استفاده از این برنامه ها باید تاریکترین نقاط را انتخاب نمود و در شبهایی که مهتابی نیست و همچنین ابری نیست و سایرشرایط فراهم است، به رصد پرداخت.
19. به چه دلیل اوقات شرعی که مرکز اسلامی هامبورگ ارائه میدهد دارای حجّت شرعی است؟ آیا اوقات شرعی که مراکز و یا سایتهای دیگر ارائه میدهند، دارای حجّیّت شرعی است و میتوان بر اساس آن عمل نمود؟
پاسخ: با توجه به مجموع آنچه که گفته شد با اطمینان میتوان ادعا نمود، بررسیهای علمی و دقیق اوقات شرعی که با عنایت خدای متعال توسط مرکز اسلامی هامبورگ انجام پذیرفته است، تا کنون در هیچ مرکزی انجام نپذیرفته است. لذا مرکز اسلامی هامبورگ با مجموع فعالیتهای تخصّصی که در این زمینه انجام داده به حجّت شرعی رسیده است.
20. چرا مرکز اسلامی هامبورگ با وجود اینکه پنجاه سال قدمت دارد، هرچند سال یک بار اوقات شرعی جدیدی ارائه میدهد؟ و از کجا معلوم که سالهای آینده این جدولی که اکنون تهیه شده تغییر نکند؟
پاسخ: مرکز اسلامی هامبورگ در طول سالیان متمادی با عنایت به حضور مؤمنین در این سرزمین که همواره رو به ازدیاد بوده و مطالبات و توجّهات بیشتری که به این امر صورت پذیرفته، در هر دورهای متناسب با شرایط و امکانات موجود خود، اقدام به بهبود و تکمیل جدول اوقات شرعی خود نموده است. بنابراین ، تعدد جداول درمقاطع زمانی مختلف نشان ازپویایی ونشاط فعالیت های علمی دراین مرکزاست . البته این جدول کنونی نیز قطعا بدون عیب و نقص نیست و مرکز ادعا نمی کند که تحقیق و تلاش علمی بیش از این ممکن نیست؛ بلکه بالعکس، معتقدیم مانند همهی زمینههای علمی دیگر، امکان پیشرفت و دقّت بالاتر همیشه وجود دارد. امّا نکته مهم اینست که مرکز اسلامی هامبورگ همواره بیشترین تلاشها را برای تکامل آن صورت داده و امیدواریم که روز به روز نواقص آن کمتر و کمتر شود.
23. درصورتیکه قبلا بر اساس جدول اوقات شرعی نماز خوانده یا روزه گرفتهایم و اکنون متوجه شدیم که اوقات شرعی قدیم صحیح نبوده چه وظیفهای داریم؟
پاسخ: با توجه به اینکه عبادات بر اساس اطمینان و حجّت شرعی انجام پذیرفته، چنانچه یقین صد در صد به انجام آنها قبل از داخل شدن وقت پیدا نشده باشد، به صحّت عبادات گذشته حکم میشود و نیازی به اعاده وتکرار یا قضای آن نیست.
24. چه ضرورتی دارد که اینقدر کار به صورت تخصصی انجام پذیرد؟ آیا واقعا در زمان پیامبر(ص) هم کار به این اندازه سخت بوده است؟ وآیا فقط متخصصین علم نجوم میتوانستند اوقات شرعی را به دست بیاورند؟
پاسخ: در زمان پیامبراکرم (ص) به دلیل زندگی مسلمانان در مناطق معتدل زمین، اینگونه مشکلات که برای مناطق شمالی زمین هست، وجود نداشته و البته سختیهای دیگری بوده که اکنون برای ما نیست. با توجه به اینکه اسلام دینی جامع و برای همه زمانها و مکانهاست، بایستی راهی برای حل مسائل ارائه دهد. به همین دلیل روش اسلام از ابتدا این بوده که اصول و قانون را بیان میفرموده و یافتن موارد و مصادیق آن را به عهده مردم قرار میداده است. لذا احکام کلی اسلامی در زمان غیبت امام معصوم(ع)، توسط فقهای جامع الشرایط بیان میگردد و سپس میبایست توسط کسانی که توانایی دارند مصادیق آن مشخص گردد. بدین طریق مسائل شرعی مسلمین قرنهاست که حل گردیده است. لکن از آنجایی که دشواری در شناخت موضوع در برخی از موضوعات اجتماعی، طبیعی و… وجود دارد، برخی مسائل شرعی هم با مشکلات همراه میگردند. نمونهی آن شبهای سفید، در مناطق شمالی زمین میباشد. از طرف دیگر به واسطه تغییراتی که بشر در جهان ایجاد نموده، همانند روشناییهایی که در طول شب زمین را فراگرفته، یافتن وقت نماز صبح با مشکلات جدّی مواجه شده است. بنا براین انسانی که این قدر تواناست که زمین تاریک را درشب، همچون روز روشن نماید، باید برای فهم ساعت دقیق فجر صادق (اذان صبح) هم از همان علم تخصصی و ابزارها و امکانات پیشرفتهی روزِ دنیا استفاده نماید تا به حقیقت دست پیدا نماید. اینجاست که ضرورت انجام تحقیقات تخصصی روشن میگردد. با آرزوی قبولی طاعات و عبادات همهی نمازگزاران و مؤمنین و التماس دعا.