پیامبران در قرآن (40)
لوط3
اَلْحَمْدُ لِلّهِ بِجَمِیعِ مَحَامِدِه کُلِّهَا عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ کُلِّهَا… اَلْحَمْدُ لِلّهِ مالِکِ الْمُلْکِ مُجْرِی الْفُلْکِ مُسَخِّرِ الرِّیاحِ فالِقِ الاْصْباحِ دَیّانِ الدّینِ رَبِّ الْعَالَمینَ اَلْحَمْدُ لِلّهِ عَلی حِلْمِهِ بَعْدَ عِلمِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی عَفْوِهِ بَعْدَ قُدْرَتِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی طُولِ اَناتِهِ فی غَضَبِهِ وَهُوَ قادِرٌ عَلی ما یُریدُ
و نشهد أن لا اله الا الله وحده لا شریک له، و أَنَّ محمداً عبده و رسوله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون
اوصیکم عبادالله و نفسی بتقوی الله و اتباع امره و نهیه، و اخوفکم من عقابه
مجادله ابراهیم با خداوند درباره عذاب قوم لوط
تورات تفصیل بیشتری درباره مجادله و شفاعت ابراهیم پیامبر با خداوند برای رفع عذاب از قوم لوط نقل می کند:
خداوند به ابراهيم فرمود: «فرياد عليه ظلمِ مردم سدوم و گومورا بلند شده و گناهان ايشان زياد گشته است.»
…ابراهیم گفت: «خداوندا، آيا درستكاران را با بدكاران با هم هلاک میكنی؟ شايد پنجاه آدم درستكار در آن شهر باشند. آيا به خاطر آنها، از نابود كردن آنجا صرفنظر نخواهی كرد؟»
…خداوند در پاسخ ابراهيم فرمود: «اگر پنجاه آدمِ درستكار در شهر سدوم پيدا كنم، به خاطر آنها از نابود كردن آنجا صرفنظر خواهم كرد.»
این چانه زنی ابراهیم نبی برای دور کردن عذاب الهی از شهر سدوم همچنان ادامه می یابد، تا آخرین مورد که:
ابراهيم بار ديگر عرض كرد: «خداوندا، شايد ده نفر آدمِ درستكار در آن شهر يافت شوند!»
خداوند فرمود: «اگر چنانچه ده آدم درستكار نيز باشند، شهر را نابود نخواهم كرد.»[1]
این چانه زنی و شفاعت کردن ابراهیم که از سوی خداوند نیز تحسین شده است: « إِنَّ إِبْرَاهِيمَ لَحَلِيمٌ أَوَّاهٌ مُنِيبٌ؛ زيرا ابراهيم بردبار و نرم دل و بازگشت كننده [به سوى خدا] بود (هود:۷۵)» هم نشان دهنده رؤف و مهربان بودن پیامبران الهی و دلسوزی آنان به حال مردمان است، و هم نشان دهنده اوج کفران نعمت هدایت خداوند از سوی اهالی شهر سدوم و دشمنی آنان با پیامبرشان لوط است، که حتی ده نفر هم به او ایمان نیاورده بودند.
فرشتگان عذاب الهی در محضر لوط پیامبر
فرشتگان الهی پس از ملاقات با ابراهیم نبی، و جوابی که به ابراهیم در پاسخ درخواست او برای رفع عذاب از قوم لوط دادند که :« يَا إِبْرَاهِيمُ أَعْرِضْ عَنْ هَذَا إِنَّهُ قَدْ جَاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَإِنَّهُمْ آتِيهِمْ عَذَابٌ غَيْرُ مَرْدُودٍ؛ اى ابراهيم از اين [چون و چرا] روى برتاب كه فرمان پروردگارت آمده و براى آنان عذابى كه بى بازگشت است خواهد آمد (هود:۷۶)» نزد لوط آمدند. قرآن می فرماید لوط نبی از آمدن آنان ناراحت شد. این ناراحتی بخاطر آن بود که آنان میهمان او بودند و لوط نگران بود که افراد قومش مزاحم میهمانان او بشوند و او نتواند از آنان حراست نماید:
- وَلَمَّا جَاءَتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِيءَ بِهِمْ وَ ضَاقَ بِهِمْ ذَرْعًا وَ قَالَ هَذَا يَوْمٌ عَصِيبٌ ﴿هود:۷۷﴾
و چون فرستادگان ما نزد لوط آمدند به [آمدن] آنان ناراحت و دستش از حمايت ايشان كوتاه شد و گفت امروز روزى سخت است.
طبق گزارش قرآن کریم قوم لوط بر او هجوم میبرند: « وَجَاءَهُ قَوْمُهُ يُهْرَعُونَ إِلَيْهِ …؛ و قوم او شتابان به سويش آمدند… ﴿هود:۷۸﴾» و لوط توان مقابله با آنان را نداشت: « قَالَ لَوْ أَنَّ لِي بِكُمْ قُوَّةً أَوْ آوِي إِلَى رُكْنٍ شَدِيدٍ؛[لوط] گفت كاش براى مقابله با شما قدرتى داشتم يا به تكيه گاهى استوار پناه مى جستم (هود:۸۰)».
فرشتگان الهی در این زمان خود را معرفی کرده و لوط پیامبر را آرام می کنند، و به او خبر از عذاب الهی بر قومش، و حفظ او و مؤمنان را می دهند:
- قَالُوا يَا لُوطُ إِنَّا رُسُلُ رَبِّكَ، لَنْ يَصِلُوا إِلَيْكَ، فَأَسْرِ بِأَهْلِكَ بِقِطْعٍ مِنَ اللَّيْلِ وَلَا يَلْتَفِتْ مِنْكُمْ أَحَدٌ، إِلَّا امْرَأَتَكَ إِنَّهُ مُصِيبُهَا مَا أَصَابَهُمْ، إِنَّ مَوْعِدَهُمُ الصُّبْحُ أَلَيْسَ الصُّبْحُ بِقَرِيبٍ ﴿هود:۸۱﴾
گفتند: اى لوط ما فرستادگان پروردگار توييم، آنان هرگز به تو دست نخواهند يافت، پس پاسى از شب گذشته خانواده ات را حركت ده و هيچ كس از شما نبايد واپس بنگرد، مگر زنت كه آنچه به ايشان رسد به او [نيز] خواهد رسيد، بى گمان وعده گاه آنان صبح است مگر صبح نزديك نيست؟
بر اساس این دستور فرشتگان الهی لوط و خانواده همراهش، هنگام سحر از شهر خارج شدند. مقصد این خروج از شهر در قرآن ذکر نشده ولی در تورات روستایی به نام «صوغر» ذکر شده است.
تحقق عذاب الهی بر قوم لوط
آغاز وقوع عذاب بر قوم لوط در تورات اینچنین تصویر شده است:
آفتاب داشت طلوع میكرد كه لوط وارد صوغر شد. آنگاه خداوند از آسمان گوگرد مشتعل بر سدوم و گومورا بارانيد؛ و آنها را با همهٔ شهرها و دهات آن دشت و تمام سكنه و نباتات آن به کلی نابود كرد…
ابراهيم صبح زود برخاست و به سوی مكانی كه در آنجا در حضور خداوند ايستاده بود، شتافت. او به سوی شهرهای سدوم و گومورا و آن دشت نظر انداخت و ديد كه اينک دود از آن شهرها چون دود كوره بالا میرود.[2]
قرآن کریم درباره عذابی که بر قوم لوط نازل شده است در سوره های مختلف گزارش می دهد:
- فَلَمَّا جَاءَ أَمْرُنَا جَعَلْنَا عَالِيَهَا سَافِلَهَا وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهَا حِجَارَةً مِنْ سِجِّيلٍ مَنْضُودٍ؛ مُسَوَّمَةً عِنْدَ رَبِّكَ وَمَا هِيَ مِنَ الظَّالِمِينَ بِبَعِيدٍ ﴿هود:82-۸۳﴾
پس چون فرمان ما آمد آن [شهر] را زير و زبر كرديم و سنگپاره هايى از [نوع] سنگ گلهاى لايه لايه بر آن فرو ريختيم؛ [سنگهايى] كه نزد پروردگارت نشان زده بود و [خرابه هاى] آن از ستمگران چندان دور نيست.
- إِنَّا أَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ حَاصِبًا إِلَّا آلَ لُوطٍ نَجَّيْنَاهُمْ بِسَحَرٍ؛ نِعْمَةً مِنْ عِنْدِنَا كَذَلِكَ نَجْزِي مَنْ شَكَرَ ﴿قمر:۳۴-35﴾
ما بر [سر] آنان سنگبارانى [انفجارى] فروفرستاديم [و] فقط خانواده لوط بودند كه سحرگاهشان رهانيديم؛ [و اين] رحمتى از جانب ما بود هر كه سپاس دارد بدينسان [او را] پاداش مى دهيم.
- لَعَمْرُكَ إِنَّهُمْ لَفِي سَكْرَتِهِمْ يَعْمَهُونَ؛ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ مُشْرِقِينَ؛ فَجَعَلْنَا عَالِيَهَا سَافِلَهَا وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهِمْ حِجَارَةً مِنْ سِجِّيلٍ؛ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِينَ؛ وَإِنَّهَا لَبِسَبِيلٍ مُقِيمٍ ﴿حجر:۷۲-76﴾
- به جان تو سوگند كه آنان در مستى خود سرگردان بودند؛ پس به هنگام طلوع آفتاب فرياد [مرگبار] آنان را فرو گرفت؛ و آن [شهر] را زير و زبر كرديم و بر آنان سنگهايى از سنگ گل بارانديم؛ به يقين در اين [كيفر] براى هوشياران عبرتهاست؛ و [آثار] آن [شهر هنوز] بر سر راهى [داير] برجاست.
همسر لوط، نمونه انسانهای کافر
قران کریم از همسر لوط پیامبر بعنوان نمونه ای برای انسانهای کافر نام می برد:
- ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ كَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَامْرَأَتَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ يُغْنِيَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَيْئًا وَقِيلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِينَ ﴿تحریم:۱۰﴾
خدا براى كسانى كه كفر ورزيده اند آن نوح و آن لوط را مثل آورده [كه] هر دو در نكاح دو بنده از بندگان شايسته ما بودند و به آنها خيانت كردند و كارى از دست [شوهران] آنها در برابر خدا ساخته نبود و گفته شد با داخل شوندگان داخل آتش شويد.
این نکته درسی بسیار آموزنده به انسان می دهد که هیچگاه نباید به وابسته بودن به انسانهای پاک مغرور شد. همسر نوح و همسر لوط، شریکهای زندگی دو پیامبر بزرگ خداوند بودند ولی هر دو الگوی انسانهای کافر گشتند.
[1] پیدایش: 18
[2] پیدایش: 19