یعقوب
اَلْحَمْدُ لِلّهِ بِجَمِیعِ مَحَامِدِه کُلِّهَا عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ کُلِّهَا… اَلْحَمْدُ لِلّهِ مالِکِ الْمُلْکِ مُجْرِی الْفُلْکِ مُسَخِّرِ الرِّیاحِ فالِقِ الاْصْباحِ دَیّانِ الدّینِ رَبِّ الْعَالَمینَ اَلْحَمْدُ لِلّهِ عَلی حِلْمِهِ بَعْدَ عِلمِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی عَفْوِهِ بَعْدَ قُدْرَتِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی طُولِ اَناتِهِ فی غَضَبِهِ وَهُوَ قادِرٌ عَلی ما یُریدُ
و نشهد أن لا اله الا الله وحده لا شریک له، و أَنَّ محمداً عبده و رسوله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون
اوصیکم عبادالله و نفسی بتقوی الله و اتباع امره و نهیه، و اخوفکم من عقابه
سیره یعقوب پیامبر در قرآن
آیات مبارکه قرآن کریم در خصوص یعقوب پیامبر در چند زمینه قابل مطالعه است:
تولد یعقوب
قرآن کریم تولد یعقوب را به عنوان نعمت مضاعف و ویژه خداوند به ابراهیم و همسرش ساره دانسته است. خداوند در دوران پیری خواهش قلبی آنان برای فرزند دار شدن را اجابت کرده، و نه تنها به آنان پسری به نام اسحاق عطا فرمود بلکه آنان را به نوه ای به نام یعقوب نیز بشارت داد:
- وَامْرَأَتُهُ قَائِمَةٌ فَضَحِكَتْ فَبَشَّرْنَاهَا بِإِسْحَاقَ وَمِنْ وَرَاءِ إِسْحَاقَ يَعْقُوبَ ﴿هود:۷۱﴾
و زن او ايستاده بود خنديد پس وى را به اسحاق و از پى اسحاق به يعقوب مژده داديم.
- وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ نَافِلَةً وَكُلًّا جَعَلْنَا صَالِحِينَ ﴿انبیاء:۷۲﴾
و اسحاق و يعقوب را [به عنوان نعمتى] افزون به او بخشوديم و همه را از شايستگان قرار داديم.
خداوند اعطاء اسحاق و یعقوب به ابراهیم را پاداش اصرار ابراهیم و اخلاص او در مسیر اعتقادات توحیدی و کناره گرفتن او از جمع مشرکان دانسته است ودر قرآن کریم می فرماید:
- فَلَمَّا اعْتَزَلَهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَكُلًّا جَعَلْنَا نَبِيًّا ﴿مریم:۴۹﴾
و چون از آنها و [از] آنچه به جاى خدا مى پرستيدند كناره گرفت اسحاق و يعقوب را به او عطا كرديم و همه را پيامبر گردانيديم.
شخصیّت یعقوب
قران کریم یعقوب پیامبر را شخصی نیرومند، با بصیرت، مخلص، برگزیده و از اخیار می داند:
- وَاذْكُرْ عِبَادَنَا إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ أُولِي الْأَيْدِي وَالْأَبْصَارِ؛ إِنَّا أَخْلَصْنَاهُمْ بِخَالِصَةٍ ذِكْرَى الدَّارِ؛ وَإِنَّهُمْ عِنْدَنَا لَمِنَ الْمُصْطَفَيْنَ الْأَخْيَارِ ﴿ص:۴۵-۴۷﴾
و بندگان ما ابراهيم و اسحاق و يعقوب را كه نيرومند و ديده ور بودند به يادآور؛ ما آنان را با موهبت ويژه اى كه يادآورى آن سراى بود خالص گردانيديم؛ و آنان در پيشگاه ما جدا از برگزيدگان نيكانند.
جایگاه یعقوب در میان پیامبران
قرآن کریم نام یعقوب پیامبر را در ردیف اسامی پیامبران بزرگ تاریخ بشریت ذکر کرده، و ایمان به او را از جمله اعتقادات لازم برای صحیح بودن ایمان افراد با ایمان می داند:
- إِنَّا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ كَمَا أَوْحَيْنَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِيِّينَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَوْحَيْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَعِيسَى وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَارُونَ وَسُلَيْمَانَ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا ﴿نساء:۱۶۳﴾
ما همچنانكه به نوح و پيامبران بعد از او وحى كرديم به تو [نيز] وحى كرديم و به ابراهيم و اسماعيل و اسحاق و يعقوب و اسباط و عيسى و ايوب و يونس و هارون و سليمان [نيز] وحى نموديم و به داوود زبور بخشيديم.
- قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ إِلَيْنَا وَمَا أُنْزِلَ إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِيَ مُوسَى وَعِيسَى وَمَا أُوتِيَ النَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ﴿بقره:۱۳۶﴾
بگوييد ما به خدا و به آنچه بر ما نازل شده و به آنچه بر ابراهيم و اسماعیل و اسحاق و يعقوب و اسباط نازل آمده و به آنچه به موسى و عيسى داده شده و به آنچه به همه پيامبران از سوى پروردگارشان داده شده ايمان آورده ايم ميان هيچ يك از ايشان فرق نمى گذاريم و در برابر او تسليم هستيم.
یعقوب نبی در میان انبیاء الهی دارای این ویژگی است که سرسلسله پیامبران پس از خود شمرده شده و از پیامبران پس از او به «آل یعقوب» تعبیر می کند.
- ذِكْرُ رَحْمَتِ رَبِّكَ عَبْدَهُ زَكَرِيَّا؛ إِذْ نَادَى رَبَّهُ نِدَاءً خَفِيًّا؛ قَالَ … فَهَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا؛ يَرِثُنِي وَيَرِثُ مِنْ آلِ يَعْقُوبَ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيًّا ﴿مریم:۲-۶﴾
[اين] يادى از رحمت پروردگار تو [در باره] بنده اش زكرياست؛ آنگاه كه [زكريا] پروردگارش را آهسته ندا كرد؛ گفت پروردگارا … پس از جانب خود ولى [و جانشينى] به من ببخش؛ كه از من ارث برد و از خاندان يعقوب [نيز] ارث برد و او را اى پروردگار من پسنديده گردان.
بخلاف قرآن کریم، تورات یعقوب را فردی می داند که شایسته پیامبری بعد از پدرش اسحاق نبود، لکن با حیله و نیرنگ پدرش را فریب داد و بجای برادرش عیسو، جانشینی پدر و پیامبری بعد از او را از آن خود کرد[۱].
نام گذاری یعقوب به اسرائیل
قرآن در بسیاری از آیات از آل یعقوب به بنی اسرائیل تعبیر کرده است، لکن از اینکه چرا او را اسرائیل نامیده اند سخنی به میان نیاورده است، در تورات در خصوص این نامگذاری اینچنین بیان شده است:
شبانگاه يعقوب برخاست و دو همسر و كنيزان و يازده فرزند و تمام اموال خود را برداشته، به كنار رود اردن آمد و آنها را از گذرگاه يبوق به آن طرف رود فرستاد و خود در همانجا تنها ماند. سپس مردی به سراغ او آمده، تا سپيدهٔ صبح با او كشتی گرفت. وقتی آن مرد ديد كه نمی‌تواند بر يعقوب غالب شود، بر بالای ران او ضربه‌ای زد و پای يعقوب صدمه ديد.
سپس آن مرد گفت: «بگذار بروم، چون سپيده دميده است.» اما يعقوب گفت: «تا مرا بركت ندهی نمی‌گذارم از اينجا بروی.»
آن مرد پرسيد: «نام تو چيست؟»
جواب داد: «يعقوب.»
به او گفت: «پس از اين نام تو ديگر يعقوب نخواهد بود، بلكه اسرائيل، زيرا نزد خدا و مردم مقاوم بوده و پيروز شده‌ای.»
يعقوب از او پرسيد: «نام تو چيست؟»
آن مرد گفت: «چرا نام مرا می‌پرسی؟» آنگاه يعقوب را در آنجا بركت داد.
يعقوب گفت: «در اينجا من خدا را روبرو ديده‌ام و با اين وجود هنوز زنده هستم.» پس آن مكان را فنی‌ئيل (يعنی «چهرهٔ خدا») ناميد.
داستان فرزندش یوسف پیامبر
سیره یوسف صدّیق و نقش یعقوب در آن، از داستانهای بسیار زیبای قرآن کریم است، که در آینده در خصوص آن صحبت خواهیم کرد.
وصیت یعقوب به فرزندانش
یعقوب پیامبر فرزندانش را به مسلمان مردن وصیت می کند. این وصیت را قرآن کریم از قول ابراهیم خلیل و یعقوب پیامبر ذکر می نماید، که ذکر آن در قرآن کریم نشانگر اهمیت آن می باشد:
- وَوَصَّى بِهَا إِبْرَاهِيمُ بَنِيهِ وَيَعْقُوبُ يَا بَنِيَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى لَكُمُ الدِّينَ فَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ؛ أَمْ كُنْتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ حَضَرَ يَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قَالَ لِبَنِيهِ مَا تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدِي قَالُوا نَعْبُدُ إِلَهَكَ وَإِلَهَ آبَائِكَ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ إِلَهًا وَاحِدًا وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ﴿بقره:۱۳۲-۱۳۳﴾
و ابراهيم و يعقوب پسران خود را به همان [آيين] سفارش كردند [و هر دو در وصيتشان چنين گفتند] اى پسران من خداوند براى شما اين دين را برگزيد پس البته نبايد جز مسلمان بميريد؛ آيا وقتى كه يعقوب را مرگ فرا رسيد حاضر بوديد هنگامى كه به پسران خود گفت پس از من چه را خواهيد پرستيد گفتند معبود تو و معبود پدرانت ابراهيم و اسماعيل و اسحاق معبودى يگانه را مى پرستيم و در برابر او تسليم هستيم.
[۱] 
کتاب مقدس، پیدایش:۲۵
