اَلْحَمْدُ لِلّهِ بِجَمِیعِ مَحَامِدِه کُلِّهَا عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ کُلِّهَا… اَلْحَمْدُ لِلّهِ مالِکِ الْمُلْکِ مُجْرِی الْفُلْکِ مُسَخِّرِ الرِّیاحِ فالِقِ الاْصْباحِ دَیّانِ الدّینِ رَبِّ الْعَالَمینَ اَلْحَمْدُ لِلّهِ عَلی حِلْمِهِ بَعْدَ عِلمِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی عَفْوِهِ بَعْدَ قُدْرَتِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی طُولِ اَناتِهِ فی غَضَبِهِ وَهُوَ قادِرٌ عَلی ما یُریدُ
و نشهد أن لا اله الا الله وحده لا شریک له، و أَنَّ محمداً عبده و رسوله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون
اوصیکم عبادالله و نفسی بتقوی الله و اتباع امره و نهیه، و اخوفکم من عقابه
همبستگی و تعاون ملّی در راه مقاومت بر سر ایمان الهی
قرآن کریم می فرماید در شرایطی که فرعون بیشترین فشار را بر موسی کلیم و پیروان او وارد می آورد، برای قدرت بیشتر قوم موسی برای ایستادگی و مقاومت در برابر فشارها و توطئه های فرعونیان، خداوند به همبستگی میان آنان و مراقبت از یکدیگر دستور می دهد:
- وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى وَأَخِيهِ أَنْ تَبَوَّآ لِقَوْمِكُمَا بِمِصْرَ بُيُوتًا وَاجْعَلُوا بُيُوتَكُمْ قِبْلَةً وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ ﴿یونس:۸۷﴾
و به موسى و برادرش وحى كرديم كه شما دو تن براى قوم خود در مصر خانه هايى ترتيب دهيد و سراهايتان را رو به روى هم قرار دهيد و نماز برپا داريد و مؤمنان را مژده ده.
نفرین موسی کلیم الله و گرفتاری فرعونیان
حضرت موسی فرعونیان را به سوی خدا دعوت می‌كرد، ولی دعوت و پند و اندرز وی سودی نمی بخشید، بلكه آنان بر سركشی و طغیان خود و آزار و شكنجه مؤمنان می‌افزودند. موسی کلیم در برابر این وضعیت به پیشگاه پروردگار خویش شکایت کرده و برای فرعونیان را مورد نفرین خود قرار داد:
- وَقَالَ مُوسَى رَبَّنَا إِنَّكَ آتَيْتَ فِرْعَوْنَ وَمَلَأَهُ زِينَةً وَأَمْوَالًا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا، رَبَّنَا لِيُضِلُّوا عَنْ سَبِيلِكَ، رَبَّنَا اطْمِسْ عَلَى أَمْوَالِهِمْ وَاشْدُدْ عَلَى قُلُوبِهِمْ فَلَا يُؤْمِنُوا حَتَّى يَرَوُا الْعَذَابَ الْأَلِيمَ ﴿یونس:۸۸﴾
و موسى گفت پروردگارا تو به فرعون و اشرافش در زندگى دنيا زيور و اموال داده اى، پروردگارا تا [خلق را] از راه تو گمراه كنند، پروردگارا اموالشان را نابود كن و آنان را دلسخت گردان كه ايمان نياورند تا عذاب دردناك را ببينند.
خداوند به موسی و هارون پاسخ داد که دعایتان را شنیده و مستجاب کردم: « قَالَ قَدْ أُجِيبَتْ دَعْوَتُكُمَا فَاسْتَقِيمَا، وَلَا تَتَّبِعَانِّ سَبِيلَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ؛ فرمود دعاى هر دوى شما پذيرفته شد پس ايستادگى كنيد، و راه كسانى را كه نمى دانند پيروى مكنيد (یونس:۸۹)»
با مستجاب شدن دعای موسی، فرعون و قوم او به خشكسالی و قحطی و كاهش محصولات كشاورزی و درختان میوه دچار شدند، تا شاید به ضعف و ناتوانی خود و عاجز بودن پادشاه و خدایشان فرعون در برابر قدرت الهی پی ببرند و پند عبرت گیرند. قرآن می فرماید: « وَلَقَدْ أَخَذْنَا آلَ فِرْعَوْنَ بِالسِّنِينَ وَنَقْصٍ مِنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ؛ و در حقيقت ما فرعونيان را به خشكسالى و كمبود محصولات دچار كرديم باشد كه عبرت گيرند (اعراف:۱۳۰)»
ولی آنان پند پذیر نبوده و غرق در تباهی بودند، از اعتقاد به نشانه‌ها و آیات روشنی كه دلالت بر رسالت موسی داشت روگردان بودند، از این رو به تبهكاری‌های خود ادامه دادند.
دراین هنگام بود كه انواع بلاها و ناگواری‌ها بر آنان فرود آمد، تا شاید به خود آیند و از خواب غفلت بیدار شوند:
- فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمُ الطُّوفَانَ وَالْجَرَادَ وَالْقُمَّلَ وَالضَّفَادِعَ وَالدَّمَ آيَاتٍ مُفَصَّلَاتٍ، فَاسْتَكْبَرُوا وَكَانُوا قَوْمًا مُجْرِمِينَ ﴿اعراف:۱۳۳﴾
پس بر آنان طوفان و ملخ و كنه ريز و غوكها و خون را به صورت نشانه هايى آشكار فرستاديم، و باز سركشى كردند و گروهى بدكار بودند.
با اینکه بلاهای گوناگون پیاپی بر آنها وارد شده و تلفات و خسارات زیادی دیده بودند، ولی در عین حال عبرت نگرفتند و باز هم به سركشی پرداخته و انسانهایی گناهكار بودند.
قرآن می فرماید هر بار كه بلا می‌آمد فرعونیان دست به دامن موسی می‌شدند، تا از خدا بخواهد بلا بر طرف گردد و قول می‌دادند كه در صورت رفع بلا، ایمان بیاورند، چندین بار بر اثر دعای موسی(علیه‌السلام) بلا بر طرف شد، ولی آنها پیمان شكنی كردند و به كفر خود ادامه دادند:
- وَلَمَّا وَقَعَ عَلَيْهِمُ الرِّجْزُ قَالُوا يَا مُوسَى ادْعُ لَنَا رَبَّكَ بِمَا عَهِدَ عِنْدَكَ لَئِنْ كَشَفْتَ عَنَّا الرِّجْزَ لَنُؤْمِنَنَّ لَكَ وَلَنُرْسِلَنَّ مَعَكَ بَنِي إِسْرَائِيلَ؛ فَلَمَّا كَشَفْنَا عَنْهُمُ الرِّجْزَ إِلَى أَجَلٍ هُمْ بَالِغُوهُ إِذَا هُمْ يَنْكُثُونَ ﴿اعراف:۱۳۴-۱۳۵﴾
و هنگامى كه عذاب بر آنان فرود آمد گفتند اى موسى پروردگارت را به عهدى كه نزد تو دارد براى ما بخوان اگر اين عذاب را از ما برطرف كنى حتما به تو ايمان خواهيم آورد و بنى اسرائيل را قطعا با تو روانه خواهيم ساخت؛ و چون عذاب را تا سررسيدى كه آنان بدان رسيدند از آنها برداشتيم باز هم پيمانشكنى كردند.
دوره چهارم: دوران هجرت موسی و بنی اسرائیل به فلسطین
موسی و پیروانش که از ظلم فرعونیان به ستوه آمده بودند سرانجام با وحی که از ناحیه خداوند به موسی شد تصمیم گرفتند از مصر بیرون روند، و شبانه از مصر به سوی فلسطین حركت كردند.
مطابق نقل تورات پس از این بلاها که بر سر فرعونیان آمد، آنها به بیرون رفتن موسی و بنی اسرائیل از مصر رضایت دادند:
فرعون در همان شب موسی و هارون را فرا خواند و به ایشان گفت: «هر چه زودتر از سرزمین مصر بیرون بروید و بنی‌اسرائیل را هم با خود ببرید. بروید و همان‌طور که خواستید خداوند را عبادت کنید؛ گله‌ها و رمه‌های خود را هم ببرید. ولی پیش از اینکه بروید برای من نیز دعا کنید.» اهالی مصر نیز به قوم اسرائیل اصرار می‌کردند تا هر چه زودتر از مصر بیرون بروند. آنها به بنی‌اسرائیل می‌گفتند: «تا همهٔ ما را به کشتن نداده‌اید از اینجا بیرون بروید.»
… خداوند بنی‌اسرائیل را در نظر اهالی مصر محترم ساخته بود، به طوری که هر چه از آنها خواستند به ایشان دادند. به این ترتیب آنها ثروت مصر را با خود بردند.
… در همان شب بنی‌اسرائیل از رَمِسیس کوچ کرده، روانهٔ سوکوت شدند. تعداد ایشان به غیر از زنان و کودکان قریب به ششصد هزار مرد بود که پیاده در حرکت بودند. از قومهای دیگر نیز در میان آنها بودند که همراه ایشان از مصر بیرون آمدند. گله‌ها و رمه‌های فراوانی هم به همراه ایشان خارج شدند.
… بنی‌اسرائیل مدت چهارصد و سی سال در مصر زندگی کرده بودند. در آخرین روز چهارصد و سی‌امین سال بود که لشکریان خداوند از سرزمین مصر بیرون آمدند.[۱]
[۱] کتاب مقدس، خروج۱۲، آیات ۳۱- ۴۱
