اَلْحَمْدُ لِلّهِ بِجَمِیعِ مَحَامِدِه کُلِّهَا عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ کُلِّهَا… اَلْحَمْدُ لِلّهِ مالِکِ الْمُلْکِ مُجْرِی الْفُلْکِ مُسَخِّرِ الرِّیاحِ فالِقِ الاْصْباحِ دَیّانِ الدّینِ رَبِّ الْعَالَمینَ اَلْحَمْدُ لِلّهِ عَلی حِلْمِهِ بَعْدَ عِلمِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی عَفْوِهِ بَعْدَ قُدْرَتِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی طُولِ اَناتِهِ فی غَضَبِهِ وَهُوَ قادِرٌ عَلی ما یُریدُ
و نشهد أن لا اله الا الله وحده لا شریک له، و أَنَّ محمداً عبده و رسوله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون
اوصیکم عبادالله و نفسی بتقوی الله و اتباع امره و نهیه، و اخوفکم من عقابه
دوره پنجم
انحراف بنی اسرائیل
پس از آن‌كه موسی و یارانش از دریا عبور كرده و نجات یافتند، و به سوی فلسطین در حركت بودند، در مسیر راه قومی را دیدند كه با خضوع خاصی اطراف بت‌های خود را گرفته و آن‌ها را می‌پرستند.
افراد جاهل از بنی اسرائیل، تحت تأثیر آن منظره بت پرستی قرار گرفته و به موسی گفتند: «برای ما نیز معبودی قرار بده، همانگونه كه آن‌ها – بت پرستان – معبودانی دارند.»
موسی کلیم الله به سرزنش آنان پرداخت و فرمود: «شما انسانی‌هایی جاهل ونادان هستید، سرانجام كار بت پرستان هلاكت است و آنچه انجام می‌دهند باطل و بیهوده می‌باشد.» قرآن کریم می فرماید:
- وَجَاوَزْنَا بِبَنِي إِسْرَائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتَوْا عَلَى قَوْمٍ يَعْكُفُونَ عَلَى أَصْنَامٍ لَهُمْ، قَالُوا يَا مُوسَى اجْعَلْ لَنَا إِلَهًا كَمَا لَهُمْ آلِهَةٌ، قَالَ إِنَّكُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ؛ إِنَّ هَؤُلَاءِ مُتَبَّرٌ مَا هُمْ فِيهِ وَبَاطِلٌ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ؛ قَالَ أَغَيْرَ اللَّهِ أَبْغِيكُمْ إِلَهًا وَهُوَ فَضَّلَكُمْ عَلَى الْعَالَمِينَ ﴿اعراف:۱۳۸-۱۴۰﴾
و فرزندان اسرائيل را از دريا گذرانديم تا به قومى رسيدند كه بر [پرستش] بتهاى خويش همت مى گماشتند گفتند اى موسى همان گونه كه براى آنان خدايانى است براى ما [نيز] خدايى قرار ده گفت راستى شما نادانى مى كنيد؛ در حقيقت آنچه ايشان در آنند نابود [و زايل] و آنچه انجام مى دادند باطل است؛ گفت آيا غير از خدا معبودى براى شما بجويم با اينكه او شما را بر جهانيان برترى داده است.
کفران و ناسپاسی بنی اسرائیل، و فراموشی زودهنگام آنان نسبت به نعمت آزادی از ظلم و ستم فرعون، موجب شد که خداوند به یاد آنان بیاورد که: « وَإِذْ أَنْجَيْنَاكُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذَابِ يُقَتِّلُونَ أَبْنَاءَكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءَكُمْ، وَفِي ذَلِكُمْ بَلَاءٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَظِيمٌ؛ و [ياد كن] هنگامى را كه شما را از فرعونيان نجات داديم كه شما را سخت شكنجه میکردند پسرانتان را مى كشتند و زنانتان را زنده باقى مى گذاشتند، و در اين براى شما آزمايش بزرگى از جانب پروردگارتان بود (اعراف:۱۴۱)»
مواهب و الطاف الهی
بنی اسرائیل در طی مسیر خود به سوی فلسطین، در بیابان خشك و سوزان، گرفتار عطش و تشنگی خطرناكی شدند، از موسی پیامبر تقاضای آب كردند. خداوند به موسی دستور داد تا عصای خود را به سنگ بكوبد، به این ترتیب دوازده چشمه آب (به تعداد قبایل بنی اسرائیل) از آن جوشید و هر قبیله‌ای از چشمه‌ای آب نوشید. « وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْبَاطًا أُمَمًا، وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى إِذِ اسْتَسْقَاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ؛ و آنان را به دوازده عشيره كه هر يك امتى بودند تقسيم كرديم و به موسى وقتى قومش از او آب خواستند وحى كرديم كه با عصايت بر آن تخته سنگ بزن پس از آن دوازده چشمه جوشيد هر گروهى آبشخور خود را بشناخت. ﴿اعراف:۱۶۰)»
و زمانی كه بنی اسرائیل به صحرای سینا رسیدند، با گرمای شدید روبرو شدند، و چون محلی وجود نداشت تا از گرما به آن پناه ببرند، و درختی نبود كه از سایه آن استفاده كنند، به موسی شكایت كردند، و خداوند قطعه‌ای ابر فرستاد، تا آن‌ها را از گرمای خورشید حفظ كند. « وَظَلَّلْنَا عَلَيْهِمُ الْغَمَامَ؛ و ابر را بر فراز آنان سايبان كرديم. ﴿اعراف:۱۶۰)»
و آنگاه كه زاد و توشه آن‌ها رو به پایان رفت، بار دیگر به موسی شکایت کردند، تورات نقل می کند:
- قوم اسرائیل از ایلیم کوچ کردند و به صحرای سین که بین ایلیم و کوه سینا بود رفتند. روزی که به آنجا رسیدند، روز پانزدهم ماه دوم بعد از خروج ایشان از مصر بود. در آنجا همۀ جماعت بنی‌اسرائیل باز از موسی و هارون گله کرده، گفتند: «ای کاش در مصر می‌ماندیم و همان جا خداوند ما را می‌کشت. آنجا در کنار دیگهای گوشت می‌نشستیم و هر قدر نان می‌خواستیم می‌خوردیم، اما حالا در این بیابان سوزان که شما، ما را به آن کشانیده‌اید، به‌زودی از گرسنگی خواهیم مرد.»[۱]
و موسی از خداوند غذا خواست و خدای متعال برای آن‌ها «مَن و سَلْوی» فرستاد:
- وَأَنْزَلْنَا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى، كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ، وَمَا ظَلَمُونَا وَلَكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ﴿اعراف:۱۶۰)
و گزانگبين و بلدرچين بر ايشان فرو فرستاديم از چيزهاى پاكيزه اى كه روزيتان كرده ايم بخوريد و بر ما ستم نكردند ليكن بر خودشان ستم میکردند.
«من» یك نوع عسل طبیعی بوده كه در دل كوه‌های مجاور وجود داشته، و یا شیره‌های مخصوص نباتی بوده كه در درختانی كه در گوشه و كنار آن بیابان می‌روییده، ظاهر می‌شده است؛
و «سلوی» یك نوع پرنده حلال گوشت شبیه به كبوتر بوده است، که تورات این پرنده را «بلدرچین» دانسته است.[۲]
اینهمه پذیرائی الهی که از بنی اسرائیل به عمل آمد، برای کسی که ارزش عنایت و توجه خداوند را بداند، بالاترین نعمت و موهبت است.
قرآن آنگاه که می خواهد از بهشتیان سخن بگوید، ویژگی بزرگ بهشتیان را این می داند که خود خداوند از آنان پذیرائی می کند: « وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا؛ و پروردگارشان شرابى پاك به آنان مى نوشاند (انسان:۲۱)»
به قول مولانا:
«سقاهم ربهم» گاهی کند دیوانه را عاقل گهی باشد که عاقل را کند دیوانه‌ای ساقی
با این حال بازهم قوم بنی اسرائیل به این نعمت الهی قانع نگشتند و از موسی غذاهای گوناگون طلب كردند، آن حضرت نیز خطاب به آن‌ها گفت: شما نعمت آسمانی را، با چیزهای بی‌ارزش عوض كردید، حال برای به دست آوردن آن از صحرای سینا خارج شده و به یكی از شهرها بروید، تا خواسته‌های خویشتن را به دست آورید:
- وَإِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَنْ نَصْبِرَ عَلَى طَعَامٍ وَاحِدٍ، فَادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ مِنْ بَقْلِهَا وَقِثَّائِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا. قَالَ: أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنَى بِالَّذِي هُوَ خَيْرٌ؟ اهْبِطُوا مِصْرًا فَإِنَّ لَكُمْ مَا سَأَلْتُمْ؛ وَضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْكَنَةُ وَبَاءُوا بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ ﴿بقره:۶۱)
و چون گفتيد اى موسى هرگز بر يك [نوع] خوراك تاب نمي آوريم، از خداى خود براى ما بخواه تا از آنچه زمين مى روياند از [قبيل] سبزى و خيار و سير و عدس و پياز براى ما بروياند. [موسى] گفت: آيا به جاى چيز بهتر خواهان چيز پست تريد؟ پس به شهر فرود آييد كه آنچه را خواسته ايد براى شما [در آنجا مهيا]ست؛ و [داغ] خوارى و نادارى بر [پيشانى] آنان زده شد و به خشم خدا گرفتار آمدند.
[۱] کتاب مقدس، خروج۱۶، آیات۱-۳
[۲] کتاب مقدس، خروج۱۶، آیه۱۳
