اَلْحَمْدُ لِلّهِ بِجَمِیعِ مَحَامِدِه کُلِّهَا عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ کُلِّهَا… اَلْحَمْدُ لِلّهِ مالِکِ الْمُلْکِ مُجْرِی الْفُلْکِ مُسَخِّرِ الرِّیاحِ فالِقِ الاْصْباحِ دَیّانِ الدّینِ رَبِّ الْعَالَمینَ اَلْحَمْدُ لِلّهِ عَلی حِلْمِهِ بَعْدَ عِلمِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی عَفْوِهِ بَعْدَ قُدْرَتِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی طُولِ اَناتِهِ فی غَضَبِهِ وَهُوَ قادِرٌ عَلی ما یُریدُ
و نشهد أن لا اله الا الله وحده لا شریک له، و أَنَّ محمداً عبده و رسوله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون
اوصیکم عبادالله و نفسی بتقوی الله و اتباع امره و نهیه، و اخوفکم من عقابه
سی و ششمین نشانه متقین:
- لَا يُضِيعُ مَا اسْتُحْفِظَ،
آن چه را به او سپرده اند ضايع نمى كند،
انسان با تقوا، آنچه حفظ و نگهداریش را از او خواسته اند تباه نمی کند. به عبارت دیگر متّقین انسان های امانت داری هستند.
اقسام امانت
به طور کلّی امانت به دو دسته تقسیم می شود و اهل تقوا نسبت به هر دو امانت دقّت نظر داشته و نهایت تلاش خود را برای محافظت از آن ها می کنند: ١-امانت الهی ٢-امانت مردمی.
١–امانت الهی
مالکیّت کائنات متعلق به خدای متعال است و در این مالکیّت هیچ کسی با او شریک نیست. قرآن کریم می فرماید: «وَ لِلَّهِ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُما يَخْلُقُ ما يَشاءُ وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ؛ و مالكيّت و فرمانروايى آسمان ها و زمين و آن چه ميان آن دو قرار دارد، فقط در سيطره ی خداست، هر چه را بخواهد مى آفريند، و خدا بر هر كارى تواناست.(مائده:17)».در آیه ی دیگر می فرماید: «لِلَّهِ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما فِيهِنَّ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ؛ مالكيّت و فرمانروايى آسمان ها و زمين و آن چه در آن هاست، فقط در سيطره ی خداست، و او بر هر كارى تواناست.(مائده:120)».
آری آسمان ها و زمین و هر آن چه داخل آن ها و بین آن دو قرار دارد، همه و همه مخلوق خدا و مِلک اویند، و حتّی اعضاء و جوارح ما، همه مِلک خداست و ما تنها امانت دارانی هستیم که باید طبق دستور مالک حقیقی برای مدّتی از آن ها بهره برده و پس از اندک زمانی در محکمه عدل الهی پاسخ گوی کیفیت امانت داریمان باشیم.
بر این اساس چشم و گوش و دست و زبان و … امانت خدا هستند و خالق و مالک آن ها به ما دستور داده تا از آن ها در برابر آفات و خطرات مراقبت کنیم. خود او آفات امانت هایش را از طریق کتب آسمانی، انبیاء و اولیائش برای بشر معرّفی نموده است. مثلاً نگاه به نامحرم را آفت چشم می داند، غیبت و دروغ و تمسخر دیگران را آفت زبان، و ربا و دزدی را آفت مال شمرده و لقمه حرام و تربیت غیر دینی را آفت زن و فرزند می داند. خودخواهی و بی توجّهی به رعیّت را آفت ریاست و پست و مقام معرّفی می کند و … . حال اگر انسان بر مدار خدا حرکت ننموده و از امانت های پروردگار در برابر آفات آن حفاظت و صیانت ننماید، در این امانت خیانت کرده و در امتحان بزرگ خدا شکست خورده است. متّقین هرگز از مالکیّت خدا غفلت نمی ورزند و در حفاظت امانت های خداوند، نهایت سعی و تلاش خود را مبذول می دارند.
حفظ حدود و حقوق الهی
برای آن که در حفظ امانت های خدا سربلند باشیم، باید حقوقشان را مراعات کنیم. خداوند حکیم برای هر چیزی حدّ و حقوقی معیّن فرموده که در قرآن و عترت به تفصیل بیان شده است و بر هر مسلمانی لازم است تا با حدود و حقوق الهی هر چیز آشنا شود. قرآن کریم در توصیف مؤمنان حقیقی می فرماید: «التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ الْحامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ؛ [آن مؤمنان، همان] توبه كنندگان، عبادت كنندگان، سپاس گزاران، روزه داران، ركوع كنندگان، سجده كنندگان، فرمان دهندگان به معروف و بازدارندگان از منكر و پاسداران حدود و مقرّرات خدايند و مؤمنان را [به رحمت و رضوان خدا] مژده ده.(توبه:112)».
٢–امانت مردمی
امانت دیگری که اهل تقوا در نگهداری و حفاظت از آن کوشا هستند، امانت هائی است که از سوی مردم به ایشان سپرده می شود. متّقین نزد مردم امین اند. قرآن کریم می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلى أَهْلِها؛ خداوند به شما فرمان مى دهد كه امانت ها را به صاحبانش بدهيد.(نساء:58)». و نیز می فرماید: «فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُكُمْ بَعْضاً فَلْيُؤَدِّ الَّذِي اؤْتُمِنَ أَمانَتَهُ وَ لْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ؛ و اگر يكديگر را امين دانستيد پس بايد كسى كه امينش دانسته اند، امانتش را ادا كند و از خدا پروردگار خود پروا نمايد.(بقره:283)».
امام صادق علیه السّلام فرمود: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ لَمْ يَبْعَثْ نَبِيّاً إِلَّا بِصِدْقِ الْحَدِيثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ؛ به درستی که خداوند عزّ و جلّ پیامبری را مبعوث نفرمود مگر به صداقت در گفتار و بازگرداندن (صحیح و سالم) امانت به (صاحب) نیکوکار و (یا صاحبِ) فاجر(الكافي، ج٢، ص١٠٤)».
هر انسانی اگر نزد مؤمن امانتی سپرد، باید سالم به او باز گرداند و در این حکم خوب و بدِ افراد هیچ تأثیری ندارد.
ابوحمزه ثمالی از امام زین العابدین علیه السّلام نقل می کند که به شیعیان فرمود: «عَلَيْكُمْ بِأَدَاءِ الْأَمَانَةِ فَوَ الَّذِي بَعَثَ مُحَمَّداً بِالْحَقِّ نَبِيّاً لَوْ أَنَّ قَاتِلَ أَبِيَ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ائْتَمَنَنِي عَلَى السَّيْفِ الَّذِي قَتَلَهُ بِهِ لَأَدَّيْتُهُ إِلَيْهِ؛ بر شما باد به بازگرداندن امانت. قسم به کسی که محمّد را به حق به نبوّت مبعوث کرد، اگر قاتل پدرم حسین بن علی بن ابیطالب شمشیری را که با آن پدرم را شهید کرد به من به امانت می سپرد، به او باز می گرداندم.( الأمالي(للصدوق)، ص٢٤٦)».
مجالس امانت است
یکی از مصادیق امانت داری، راز داری و پرهیز از افشاء اسراری است که مردم، انسان را امین دانسته و با او در میان گذاشته اند. افشاء سرّ مردم یکی از مصادیق خیانت در امانت محسوب می شود. آنچه در مجلسی عنوان می شود اعمّ از کلام یا فعلی که صاحب آن راضی به افشاء آن نیست و یا آبروی مؤمن اقتضاء می کند تا به گوش دیگران نرسد، امانت است. رسول خدا صلّی الله علیه و آله می فرماید: «يَا أَبَا ذَرٍّ، الْمَجَالِسُ بِالْأَمَانَةِ، وَ إِفْشَاؤُكَ سِرَّ أَخِيكَ خِيَانَةٌ فَاجْتَنِبْ ذَلِكَ؛ ای اباذرّ! مجالس امانت هستند و فاش کردن راز برادرت خیانت است پس از آن اجتناب کن.(الأمالي (للطوسي)، ص٥٣٧)».
امام صادق علیه السّلام می فرماید: «الْمَجَالِسُ بِالْأَمَانَةِ وَ لَيْسَ لِأَحَدٍ أَنْ يُحَدِّثَ بِحَدِيثٍ يَكْتُمُهُ صَاحِبُهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ إِلَّا أَنْ يَكُونَ ثِقَةً أَوْ ذِكْراً لَهُ بِخَيْرٍ؛ مجالس امانت است و برای احدی سزاوار نیست کلامی را که هم صحبتش آن را کتمان می کند، بازگو کرده و فاش سازد مگر آن که خودش اجازه دهد، جز در موردى كه اعتماد به شنونده دارد يا ذكر خير او باشد.(الكافي، ج٢، ص٦٦٠)».
