اَلْحَمْدُ لِلّهِ بِجَمِیعِ مَحَامِدِه کُلِّهَا عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ کُلِّهَا… اَلْحَمْدُ لِلّهِ مالِکِ الْمُلْکِ مُجْرِی الْفُلْکِ مُسَخِّرِ الرِّیاحِ فالِقِ الاْصْباحِ دَیّانِ الدّینِ رَبِّ الْعَالَمینَ اَلْحَمْدُ لِلّهِ عَلی حِلْمِهِ بَعْدَ عِلمِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی عَفْوِهِ بَعْدَ قُدْرَتِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی طُولِ اَناتِهِ فی غَضَبِهِ وَهُوَ قادِرٌ عَلی ما یُریدُ
و نشهد أن لا اله الا الله وحده لا شریک له، و أَنَّ محمداً عبده و رسوله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون
اوصیکم عبادالله و نفسی بتقوی الله و اتباع امره و نهیه، و اخوفکم من عقابه
سیره سلیمان نبی در قرآن کریم
سلیمان نبی، فرزند داوود پیامبر است، و قرآن کریم تولد او را هدیه ای از سوی خداوند به داوود دانسته و می فرماید: « وَوَهَبْنَا لِدَاوُودَ سُلَيْمَانَ ؛ و سليمان را به داوود بخشيديم (ص:۳۰)»
شخصیت و صفات سلیمان نبی
اوصاف درخشان و ویژه ای را خداوند برای سلیمان بر می شمارد:
- عبد بودن
عبودیت برای خداوند، از اوصاف برجسته ای است که قرآن کریم برای اکثر پیامبران بکار برده است. مسلماً همه پیامبران الهی دارای مقام بندگی و عبودیت خداوند بوده اند، لکن ذکر این صفت برای برخی از آنان، نشانه برجسته بودن وصف عبودیت در مورد آنان است، که سلیمان نیز همچون پدرش داوود در کلام خداوند به این صفت توصیف شده است، و در حقیقت عبودیت آنان مورد قبول خداوند قرار گرفته است:
– وَوَهَبْنَا لِدَاوُودَ سُلَيْمَانَ، نِعْمَ الْعَبْدُ، إِنَّهُ أَوَّابٌ (ص:۳۰)
و سليمان را به داوود بخشيديم، چه نيكو بنده اى، به راستى او بسيار بازگشت كننده [به سوى خدا] بود.
- اوّاب بودن
این وصف در قرآن کریم تنها برای ایّوب، داوود و سلیمان به کار رفته است، درباره سلیمان و داوود قرآن می فرماید: «وَاذْكُرْ عَبْدَنَا دَاوُودَ ذَا الْأَيْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ؛ و داوود بنده ما را كه داراى امكانات [متعدد] بود به ياد آور آرى او بسيار بازگشت كننده [به سوى خدا] بود. (ص:17)» و « وَوَهَبْنَا لِدَاوُودَ سُلَيْمَانَ نِعْمَ الْعَبْدُ إِنَّهُ أَوَّابٌ؛ و سليمان را به داوود بخشيديم چه نيكو بنده اى به راستى او بسيار بازگشت كننده [به سوى خدا] بود. (ص:۳۰)»
یعنی خاندان داوود «خانواده اوّابین» بوده است. اوّاب بودن به معنای مراجعه بسیار به خداوند کردن است، که این می تواند به معنای بسیار مناجات کردن با خداوند باشد، و می تواند به معنای این باشد که همواره و در همه امور به خداوند توجه کرده و از آن قادر متعال کمک یا راهنمائی طلبیده شود.
- علم ویژه الهی
از جمله خصوصیّاتی که قرآن کریم برای سلیمان و پدرش داوود ذکر می کند آنستکه آنان به علوم ویژه ای از جانب خداوند دسترسی داشته و آن علوم را می دانسته اند:
– وَلَقَدْ آتَيْنَا دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ عِلْمًا، وَقَالَا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي فَضَّلَنَا عَلَى كَثِيرٍ مِنْ عِبَادِهِ الْمُؤْمِنِينَ ﴿نمل:۱۵﴾
و به راستى به داوود و سليمان دانشى عطا كرديم و آن دو گفتند ستايش خدايى را كه ما را بر بسيارى از بندگان باايمانش برترى داده است.
اینکه این علم چه بوده است؛ به کمک آیات دیگر قرآن معلوم می شود. در یک آیه قران کریم از قول سلیمان می فرماید: «وَ وَرِثَ سُلَيْمَانُ دَاوُودَ وَقَالَ يَا أَيُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنَا مَنْطِقَ الطَّيْرِ؛ و سليمان از داوود ميراث يافت، و گفت: اى مردم ما زبان پرندگان را تعليم يافته ايم﴿نمل:۱۶﴾». بر اساس این آیه، داوود و سلیمان منطق و نحوه سخن گفتن، ارتباط برقرار کردن و بیان کردن مقصود پرندگان را می دانسته اند.
در آیه دیگری قرآن کریم سخنان مورچه ها را نقل می کند. زمانی که در هنگام عبور لشگر سلیمان، رئیس مورچه ها سایر مورچه ها را مورد خطاب قرار می دهد که مراقب باشند تا زیر پای لشگریان له نشوند. از آیه بعد مشخص می شود سلیمان سخن آنان را می فهمیده است: «حَتَّى إِذَا أَتَوْا عَلَى وَادِ النَّمْلِ قَالَتْ نَمْلَةٌ: يَا أَيُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَسَاكِنَكُمْ لَا يَحْطِمَنَّكُمْ سُلَيْمَانُ وَجُنُودُهُ وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ؛ فَتَبَسَّمَ ضَاحِكًا مِنْ قَوْلِهَا؛ تا آنگاه كه به وادى مورچگان رسيدند مورچه اى [به زبان خويش] گفت: اى مورچگان به خانه هايتان داخل شويد مبادا سليمان و سپاهيانش نديده و ندانسته شما را پايمال كنند؛ [سليمان] از گفتار او دهان به خنده گشود. (نمل:18-19)»
از کنار هم قرار دادن این آیات قرآن کریم معلوم می شود نه تنها علم سخن گفتن پرندگان به سلیمان داده شده بوده است، بلکه او دانش سخن گفتن سایر حیوانات را هم داشته است.
- سلطه و حکومت بر جن و انس
قرآن کریم خصوصیتی را برای سلیمان ذکر می کند که برای هیچ پیامبر دیگری ذکر نکرده است. قرآن می فرماید در لشگر و سپاه سلیمان، هم انسانها به عنوان سرباز و فرمانده حضور داشتند، هم جنّیان، و هم پرندگان:
– وَحُشِرَ لِسُلَيْمَانَ جُنُودُهُ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ وَالطَّيْرِ فَهُمْ يُوزَعُونَ ﴿نمل:۱۷﴾
و براى سليمان سپاهيانش از جن و انس و پرندگان جمعآورى شدند و [براى رژه] دسته دسته گرديدند.
و این نشان دهنده آنستکه دائره حکومت سلیمان منحصر به انسانها نبوده، بلکه تمامی حیوانات را تحت حکومت خود داشته است.
- سلطه و حکومت بر بادها
قرآن کریم از سلطه و حکومت سلیمان نه تنها بر حیوانات، بلکه بر بادها سخن می گوید و می فرماید:
– وَلِسُلَيْمَانَ الرِّيحَ عَاصِفَةً تَجْرِي بِأَمْرِهِ إِلَى الْأَرْضِ الَّتِي بَارَكْنَا فِيهَا وَكُنَّا بِكُلِّ شَيْءٍ عَالِمِينَ ﴿انبیاء:۸۱﴾
و براى سليمان تندباد را [رام كرديم] كه به فرمان او به سوى سرزمينى كه در آن بركت نهاده بوديم جريان مى يافت و ما به هر چيزى دانا بوديم.
- سلطه بر شیاطین
از مواردی که قرآن کریم درباره سلیمان بیان می نماید آنستکه علاوه بر همه حیوانات و بادها، شیاطین نیز تحت تسلط و در خدمت سلیمان بوده اند. می فرماید:
– وَمِنَ الشَّيَاطِينِ مَنْ يَغُوصُونَ لَهُ وَيَعْمَلُونَ عَمَلًا دُونَ ذَلِكَ وَكُنَّا لَهُمْ حَافِظِينَ ﴿انبیاء:۸۲﴾
و برخى از شياطين بودند كه براى او غواصى و كارهايى غير از آن میکردند و ما مراقب [حال] آنها بوديم.
اینکه این خدمت کردن شیاطین به سلیمان، و سلطه و حکومت داشتن سلیمان بر شیاطین به چه معناست، خود بحث تفسیری جداگانه ای لازم دارد. آنچه معلوم است اینستکه حکومت سلیمان، آنچنان حکومتی بوده است که برای هیچ فرد دیگری از بشریت تحقق نیافته است، که خود او در دعا از خداوند خواسته بود: «قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِي وَهَبْ لِي مُلْكًا لَا يَنْبَغِي لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِي إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ؛ گفت پروردگارا مرا ببخش و ملكى به من ارزانى دار كه هيچ كس را پس از من سزاوار نباشد در حقيقت تويى كه خود بسيار بخشنده اى (ص:35)»