اَلْحَمْدُ لِلّهِ بِجَمِیعِ مَحَامِدِه کُلِّهَا عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ کُلِّهَا… اَلْحَمْدُ لِلّهِ مالِکِ الْمُلْکِ مُجْرِی الْفُلْکِ مُسَخِّرِ الرِّیاحِ فالِقِ الاْصْباحِ دَیّانِ الدّینِ رَبِّ الْعَالَمینَ اَلْحَمْدُ لِلّهِ عَلی حِلْمِهِ بَعْدَ عِلمِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی عَفْوِهِ بَعْدَ قُدْرَتِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی طُولِ اَناتِهِ فی غَضَبِهِ وَهُوَ قادِرٌ عَلی ما یُریدُ
و نشهد أن لا اله الا الله وحده لا شریک له، و أَنَّ محمداً عبده و رسوله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون
اوصیکم عبادالله و نفسی بتقوی الله و اتباع امره و نهیه، و اخوفکم من عقابه
پیامبران مشهور و پیامبران غیر مشهور
نام تعدادی از پیامبران در قرآن کریم آمده است، و نام بسیاری از آنان در قرآن ذکر نشده است. خداوند در قرآن کریم به رسول اکرم می فرماید: « رُسُلًا قَدْ قَصَصْنَاهُمْ عَلَيْكَ مِنْ قَبْلُ وَرُسُلًا لَمْ نَقْصُصْهُمْ عَلَيْكَ؛ و پيامبرانى [را فرستاديم] كه در حقيقت [ماجراى] آنان را قبلا بر تو حكايت نموديم و پيامبرانى [را نيز برانگيخته ايم] كه [سرگذشت] ايشان را بر تو بازگو نكرده ايم﴿نساء:۱۶۴﴾»
از میان پیامبرانی که در قرآن کریم نام برده شده اند نیز برخی تنها به ذکر نام آنها اکتفا شده است، و برخی به مطالبی از زندگانی و سیره عملی آنها هم پرداخته شده است.
الیسع از پیامبرانی است که تنها نام او در فهرست انبیاء الهی و بدون شرح زندگانی ذکر شده است: « وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ؛ وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ؛ وَإِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَيُونُسَ وَلُوطًا وَكُلًّا فَضَّلْنَا عَلَى الْعَالَمِينَ؛ و به او اسحاق و يعقوب را بخشيديم و همه را به راه راست درآورديم و نوح را از پيش راه نموديم و از نسل او داوود و سليمان و ايوب و يوسف و موسى و هارون را [هدايت كرديم] و اين گونه نيكوكاران را پاداش مى دهيم؛ و زكريا و يحيى و عيسى و الياس را كه همه از شايستگان بودند؛ و اسماعيل و اليسع و يونس و لوط كه جملگى را بر جهانيان برترى داديم (انعام:84-86)»
ذا الکفل نیز از همین پیامبران است که تنها نام آنها در فهرست انبیاء ذکر شده است:«وَإِسْمَاعِيلَ وَإِدْرِيسَ وَ ذَا الْكِفْلِ كُلٌّ مِنَ الصَّابِرِينَ؛ و اسماعيل و ادريس و ذوالكفل را [ياد كن] كه همه از شكيبايان بودند (انبیاء:۸۵)» و « وَاذْكُرْ إِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَ ذَا الْكِفْلِ وَكُلٌّ مِنَ الْأَخْيَارِ؛ و اسماعيل و اليسع و ذوالكفل را به ياد آور [كه] همه از نيكانند (ص:۴۸)»
سیره ایوب پیامبر
ایوب نیز از جمله انبیاء الهی است که هم نام آنها در قرآن کریم آمده، و هم نکاتی از سیره زندگانی آنان ذکر شده است.
توصیف ایوب در قرآن
قرآن کریم ایوب پیامبر را در فهرست انبیاء بزرگ الهی نام می برد، که نشان دهنده جایگاه ویژه او در میان پیامبران است:
- إِنَّا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ كَمَا أَوْحَيْنَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِيِّينَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَوْحَيْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَعِيسَى وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَارُونَ وَسُلَيْمَانَ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا ﴿نساء:۱63﴾
ما همچنانكه به نوح و پيامبران بعد از او وحى كرديم به تو [نيز] وحى كرديم و به ابراهيم و اسماعيل و اسحاق و يعقوب و اسباط و عيسى و ايوب و يونس و هارون و سليمان [نيز] وحى نموديم و به داوود زبور بخشيديم.
آزمایش الهی سخت ایوب
قرآن کریم درباره مصیبت ها و آزمایشات الهی ایوب نبی شرح نمی دهد، ولی در تورات آمده است:
او مردی بود درستكار و خداترس كه از گناه دوری میورزيد. ايوب هفت پسر و سه دختر داشت و صاحب هفت هزار گوسفند، سه هزار شتر، پانصد جفت گاو، پانصد الاغ ماده و نوكران بسيار بود. او ثروتمندترين مرد سراسر آن ناحيه به شمار میرفت.
هر يک از پسران ايوب به نوبت در خانهٔ خود جشنی بر پا میكردند و همهٔ برادران و خواهران خود را دعوت مینمودند تا در آن جشن شركت كنند. وقتی روزهای جشن به پايان میرسيد، ايوب صبح زود برمیخاست و برای طهارت هر كدام از فرزندانش به خداوند قربانی تقديم میكرد. ايوب اين كار را مرتب انجام میداد، تا اگر احياناً پسرانش ندانسته نسبت به خدا گناه كرده باشند، بدين وسيله گناهشان آمرزيده شود.
يک روز كه فرشتگان در حضور خداوند حاضر شده بودند، شيطان نيز همراه ايشان بود.
خداوند از شيطان پرسيد: «كجا بودی؟»
شيطان پاسخ داد: «دور زمين میگشتم و در آن سير میكردم.»
آنگاه خداوند از او پرسيد: «آيا بندهٔ من ايوب را ديدی؟ بر زمين، كسی همچون او پيدا نمیشود. او مردی درستكار و خداترس است و از گناه دوری میورزد.»
شيطان گفت: «اگر خداترسی برای او سودی نمیداشت اين كار را نمیكرد. ايوب و خانواده و اموالش را از هر گزندی محفوظ داشتهای. دسترنج او را بركت دادهای و ثروت زياد به او بخشيدهای. دارايیاش را از او بگير، آنگاه خواهی ديد كه آشكارا به تو كفر خواهد گفت!»
خداوند در پاسخ شيطان گفت: «برو و هر كاری كه میخواهی با دارايیاش بكن، فقط آسيبی به خود او نرسان.» پس شيطان از بارگاه خداوند بيرون رفت.
يک روز وقتی پسران و دختران ايوب در خانهٔ برادر بزرگشان میهمان بودند، قاصدی پيش ايوب آمد و به او گفت: «گاوهايت شخم میزدند و ماده الاغهايت كنار آنها میچريدند كه ناگهان سابیها به ما حمله كرده، حيوانات را بردند و تمام كارگران تو را كشتند. تنها من جان به در بردم و آمدم تا به تو خبر دهم.»
سخنان اين مرد هنوز پايان نيافته بود كه قاصد ديگری از راه رسيده، گفت: «آتش خدا از آسمان نازل شده، تمام گوسفندان و همهٔ چوپانانت را سوزاند و تنها من جان به در برده، آمدم تا به تو خبر دهم.»
پيش از آنكه حرفهای وی تمام شود قاصدی ديگر وارد شده، گفت: «كلدانيان در سه دسته به ما حمله كردند و شترهايت را بردند و كارگرانت را كشتند، تنها من جان به در بردم و آمدهام تا به تو خبر دهم.»
سخنان آن قاصد هم هنوز تمام نشده بود كه قاصد ديگری از راه رسيد و گفت: «پسران و دخترانت در خانهٔ برادر بزرگشان میهمان بودند، كه ناگهان باد شديدی از طرف بيابان وزيده، خانه را بر سر ايشان خراب كرد و همه زير آوار جان سپردند و تنها من جان به در بردم و آمدهام تا اين خبر را به تو برسانم.»
آنگاه ايوب برخاسته، از شدت غم لباس خود را پاره كرد… در حضور خدا به خاک افتاده، گفت: «از شكم مادر برهنه به دنيا آمدم و برهنه هم از اين دنيا خواهم رفت. خداوند داد و خداوند گرفت. نام خداوند متبارک باد.»[1]
درس سازنده زندگی از سیره ایوب پیامبر
مشکلات و مصائب ایوب به همین مقدار ختم نمی شود و آزمایشهای شدیدتر از این هم در انتظار اوست، لکن آنچه در همین مرحله برای همه انسانها با ایمان قابل درس گرفتن است، همه نعمتها را از خدا دیدن و خود را بدهکار خدا دانستن است، که نتیجه آن صبر بر مشکلات و عدم کفر گوئی است. بخلاف آنکه نعمتهای دنیا را از خدا نمی بیند و در برابر از دست دادن آنها از خدا طلبکاری می کند.
قرآن کریم می فرماید چنین آزمایشهایی برای همه انسانها خواهد بود، اما نه به سختی ایوب، لکن میزان ایمان انسانها و پاداشی که خداوند برای آنان در برابر این مشکلات در نظر دارد با این آزمایش ها دانسته می شود:
- وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ؛ الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ؛ أُولَئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ ﴿بقره:155-157﴾
و قطعا شما را به چيزى از [قبيل] ترس و گرسنگى و كاهشى در اموال و جانها و محصولات مى آزماييم و مژده ده شكيبايان را؛ [همان] كسانى كه چون مصيبتى به آنان برسد مى گويند ما از آن خدا هستيم و به سوى او باز مى گرديم؛ بر ايشان درودها و رحمتى از پروردگارشان [باد] و راهيافتگان [هم] خود ايشانند.
[1] کتاب مقدس، ایوب1، آیات1-21