تاریخ : 16.08.2019 بسم الله الرحمن الرحيماَلْحَمْدُ لِلّهِ بِجَمِیعِ مَحَامِدِه کُلِّهَا عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ کُلِّهَا… اَلْحَمْدُ لِلّهِ مالِکِ الْمُلْکِ مُجْرِی الْفُلْکِ مُسَخِّرِ الرِّیاحِ فالِقِ الاْصْباحِ دَیّانِ الدّینِ رَبِّ الْعَالَمینَ اَلْحَمْدُ لِلّهِ عَلی حِلْمِهِ بَعْدَ عِلمِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی عَفْوِهِ بَعْدَ قُدْرَتِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی طُولِ اَناتِهِ فی غَضَبِهِ وَهُوَ قادِرٌ عَلی ما یُریدُثم الصلاه و السلام علی محمد عبده و رسوله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکوناوصیکم عبادالله و نفسی بتقوی الله و اتباع امره و نهیه، و اخوفکم من عقابه هجدهمین فضیلت: تلاوت قرآن- أَمَّا اللَّيْلَ فَصَافُّونَ أَقْدَامَهُمْ، تَالِينَ لِأَجْزَاءِ الْقُرْآنِ يُرَتِّلُونَهَا تَرْتِيلاً،چون شب شود براى نماز برپا ايستاده آيات قرآن را با تأمّل و انديشه مى خوانند.این عبارت امیرالمؤمنین، دو فضیلت از فضائل اهل تقوا را در خود دارد: یکی شب زنده داری، و دیگری تلاوت قرآن.فضیلت شب زنده داری را هفته گذشته بحث کردیم و امروز به فضیلت تلاوت قرآن می پردازیم.خواندن قرآندر قرآن کریم و سخنان پیامبر و اهلبیت نسبت به قرائت قرآن و تدبر در آیات آن توصیههای فراوانی شده است. استمرار بر قرائت قرآن موجب انس آدمی با کلام خداوند می شود و برکات فراوان دنیوی و اخروی در پی دارد. این مطلب آنچنان اهمیتی نزد پیشوایان دین اسلام داشته که حتی به آنان که از سواد لازم برای قرائت قرآن برخوردار نیستند نیز گفته شده به خط و الفاظ قرآن نگاه کنند، که این نگاه کردن به قرآن موجب مؤانست بیشتر با این کتاب مقدس می گردد. امر به قرائت و تلاوت قرآن در درجه اول خطاب به رسول الله است که قرآن می فرماید:- وَقُرْآنًا فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَى مُكْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنْزِيلًا ﴿اسراء:۱۰۶﴾و قرآنى [با عظمت را] بخش بخش [بر تو] نازل كرديم تا آن را به آرامى به مردم بخوانى و آن را به تدريج نازل كرديمو نیز خداوند به پیامبر اکرم می فرماید که وظیفه خود در تلاوت قرآن را به مردم اعلام نماید:- إِنَّمَا أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ رَبَّ هَذِهِ الْبَلْدَةِ الَّذِي حَرَّمَهَا وَلَهُ كُلُّ شَيْءٍ وَأُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُسْلِمِينَ؛ وَأَنْ أَتْلُوَ الْقُرْآنَ فَمَنِ اهْتَدَى فَإِنَّمَا يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ وَمَنْ ضَلَّ فَقُلْ إِنَّمَا أَنَا مِنَ الْمُنْذِرِينَ ﴿نمل:۹۱-92﴾من مامورم كه تنها پروردگار اين شهر را كه آن را مقدس شمرده و هر چيزى از آن اوست پرستش كنم و مامورم كه از مسلمانان باشم؛ و اينكه قرآن را بخوانم پس هر كه راه يابد تنها به سود خود راه يافته است و هر كه گمراه شود بگو من فقط از هشداردهندگانم.در مورد مردم هم بارها قرآن کریم مسلمانان را به مداومت نسبت به خواندن قرآن دعوت می کند. در آخرین آیه سوره مبارکه مزمل، دو بار دستور به قرائت قرآن به اندازه ای که برای انسان ممکن باشد را داده و می فرماید:- … فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ … فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنْهُ… ﴿مزمل:۲۰﴾… هر چه از قرآن ميسر مى شود بخوانيد … پس هر چه از [قرآن] ميسر شد تلاوت كنيد … قرآن کریم همه مسلمانان را به قرائت و تدبر در قرآن و فهم مرادات الهی امر کرده و حتی افرادی را که به تدبر در قرآن و دقت در فهم معانی آن نمی پردازند مذمت کرده و می فرماید:- أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا ﴿محمد:۲۴﴾آيا به آيات قرآن نمى انديشند يا [مگر] بر دلهايشان قفلهايى نهاده شده است ۲۴ در روایتی از امام صادق علیه السلام اینکه اشتغالات کاری افراد مانع از قرائت قرآن شود مورد مذمت قرار گرفته است. در منطق اهلبیت هر انسانی باید در روز مقدار معینی از آیات قرآن را بخواند و در آن تدبر نماید. امام صادق می فرماید:- مَا يَمْنَعُ التَّاجِرَ مِنْكُمُ الْمَشْغُولَ فِي سُوقِهِ إِذَا رَجَعَ إِلَى مَنْزِلِهِ أَنْ لا يَنَامَ حَتَّى يَقْرَأَ سُورَةً مِنَ الْقُرْآنِ فَتُكْتَبَ لَهُ مَكَانَ كُلِّ آيَةٍ يَقْرَؤُهَا عَشْرُ حَسَنَاتٍ وَيُمْحَى عَنْهُ عَشْرُ سَيِّئَاتٍ. کافی، ج2، ص447 چه مانعى دارد که یک تاجر در بازار که سرگرم داد و ستد است، وقتى به خانه آمد، پیش از آن که بخوابد، سوره اى از قرآن بخواند تا به هر آیه ده حسنه به او بدهند و ده گناه از او محو شود. فرق تلاوت قرآن با قرائت قرآندر آیات قرآن کریم، از خواندن قرآن گاه به قرائت قرآن تعبیر شده است و گاه به تلاوت قرآن. فرق معنایی تلاوت و قرائت این است که قرائت به معنای خواندن و غالباً خواندن صورت ظاهر آیات است، اما تلاوت هم خواندن صورت ظاهر آیات است و هم در موردی به کار می رود که شخص ضمن خواندن کلام الهی، به معانی و مفاهیم و مصادیق و اوامر و نواهی نیز توجه دارد، چنانکه گویی آیات در همان لحظه بر او نازل می شوند.ترتیل در قرائتدر قرآن کریم مکرر از ترتیل در قرائت قرآن سخن گفته شده است، و به پیامبر می فرماید : «رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا؛ قرآن را با ترتیل بخوان. مزمل:4 ». امیرالمؤمنین نیز در اوصاف متقین خواندن به ترتیل خواندن قرآن را ذکر می نماید. آن حضرت در تفسیر این آیه و تعریف ترتیل خواندن قرآن می فرماید:- بَيِّنْهُ تِبيَاناً وَلَا تَهُذُّهُ هَذُّ الشِّعْرِ، وَلَا تَنْثُرْهُ نَثْرَ الرَّمْلِ، وَلَكِنْ إفزَعُوا قُلُوبَكُمُ الْقَاسِيَةِ، وَلَا يَكُنْ هَمُّ أحَدِكُمْ آخِرَ السُّورَةِ کافی، ج2، ص614 – به طور شفاف قرآن بخوان، نه به سرعت مانند شعر و نه پراکنده مانند نثر، بلکه دل های با قساوت خود را به قرآن بسپارید [ به قرآن دل بدهید]، و همت شما این نباشد که سوره را به پایان برسانید!!تفاوت تأثیر خواندن قرآن بر افراددرباره کسانی که به قرائت و تلاوت قرآن می پردازند، از سوئی در روایات معصومین علیهم السلام می بینیم گفته شده:- أَفْضَلُ عِبَادَةِ أُمَّتِي قِرَاءَةُ القرآنِ احیاء علوم الدین، باب اول برترین عبادت امن من قرائت قرآن است.و از سوی دیگر می بینیم گه عبارات تندی درباره قرائت کنندگان و تلاوت کنندگان قرآن گفته شده است:- أكْثَرُ مُنَافِقِي هَذِهِ الأمَّةِ قُرَّاؤهَا احیاء علوم الدین، باب اول بیشتر منافقان امت اسلام قاریان آن هستند.- رُبَّ تَالٍ لِلْقُرْآنِ وَ القُرْآنُ يَلْعَنُهُ احیاء علوم الدین، باب اول چه بسیار تلاوت کننده قرآن، که قرآن او را لعنت می کند.این تفاوت در مورد خوانندگان قرآن در چیست؟ چگونه است که عده ای از قاریان قرآن منافق خوانده شده اند، و قرآن آنان را لعنت می کند، و عده ای با خواندن قرآن به مقام متقین می رسند؟تفاوت به همان تذکر قرآن بازمی گردد که می فرماید: « وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا؛ و ما آنچه را براى مؤمنان مايه درمان و رحمت است از قرآن نازل مى كنيم و[لى] ستمگران را جز زيان نمى افزايد اسراء:۸۲ ». فرق در ارتباط روحی با قرآن است. مسلم است کسی که به دنبال استفاده از معارف قرآن، و دریافت پاسخ سؤالات فکری و نیازهای زندگی خود از قرآن است، و سعی می کند مراد خداوند را از آیات قرآن کریم به دست بیاورد، تفاوت می کند با آنکه از خواندن قرآن تنها به دنبال استفاده دنیوی و تفاخر به دیگران است.کسی که به دنبال فهم مرادات خداوند از آیات قرآن کریم است از آن هدایت و سعادت می یابد، و آنکه به دنبال بهره برداری ناصواب از آیات قرآن است همین ارتباط قرآنی او را دچار گمراهی و شقاوت خواهد نمود.امیرالمومنین می فرماید:- ألا لَاخَيْرَ فِي قِرَاءَةٍ لَيْسَ فِيهَا تَدَبُّرٌ، ألا لَاخَيْرَ فِي عِبَادَةٍ لَيْسَ فِيهَا تَفَكُّرٌ کافی، ج1، ص36 قرائتی که در آن تدبر نباشد خیر در آن نخواهد بود، و عبادتی که در آن تفکر نباشد خیر در آن نخواهد بود.