اَلْحَمْدُ لِلّهِ بِجَمِیعِ مَحَامِدِه کُلِّهَا عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ کُلِّهَا… اَلْحَمْدُ لِلّهِ مالِکِ الْمُلْکِ مُجْرِی الْفُلْکِ مُسَخِّرِ الرِّیاحِ فالِقِ الاْصْباحِ دَیّانِ الدّینِ رَبِّ الْعَالَمینَ اَلْحَمْدُ لِلّهِ عَلی حِلْمِهِ بَعْدَ عِلمِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی عَفْوِهِ بَعْدَ قُدْرَتِهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ عَلی طُولِ اَناتِهِ فی غَضَبِهِ وَهُوَ قادِرٌ عَلی ما یُریدُ
و نشهد أن لا اله الا الله وحده لا شریک له، و أَنَّ محمداً عبده و رسوله ارسله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون
اوصیکم عبادالله و نفسی بتقوی الله و اتباع امره و نهیه، و اخوفکم من عقابه
تعقیب موسی و بنی اسرائیل توسط فرعون
فرعون و سپاهیانش از شهر بیرون رفته و به تعقیب موسی و بنی اسرائیل پرداختند. قرآن می فرماید:
- فَأَرْسَلَ فِرْعَوْنُ فِي الْمَدَائِنِ حَاشِرِينَ؛ إِنَّ هَؤُلَاءِ لَشِرْذِمَةٌ قَلِيلُونَ؛ وَإِنَّهُمْ لَنَا لَغَائِظُونَ؛ وَإِنَّا لَجَمِيعٌ حَاذِرُونَ ﴿شعراء:53-56)
پس فرعون ماموران جمعآورى [خود را] به شهرها فرستاد؛ [و گفت] اينها عده اى ناچيزند؛ و راستى آنها ما را بر سر خشم آورده اند؛ و[لى] ما همگى به حال آماده باش درآمده ايم.
قرآن می فرماید به این ترتیب اموال فرعونیان برای بنی اسرائیل باقی ماند: « فَأَخْرَجْنَاهُمْ مِنْ جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ؛ وَكُنُوزٍ وَمَقَامٍ كَرِيمٍ؛ كَذَلِكَ وَأَوْرَثْنَاهَا بَنِي إِسْرَائِيلَ؛ سرانجام ما آنان را از باغستانها و چشمه سارها؛ و گنجينه ها و جايگاه هاى پر ناز و نعمت بيرون كرديم؛ [اراده ما] چنين بود و آن [نعمتها] را به فرزندان اسرائيل ميراث داديم (شعراء: 57-59)
بنی اسرائیل به ساحل دریای سرخ و كانال سوئز رسیدند و از آنجا نتوانستند عبور كنند، لشگر بزرگ و تا دندان مسلح فرعون همچنان به پیش میآمد، شیون و غوغای بنی اسرائیل به آسمان رفت و نزدیك بود از شدت ترس، جانشان از كالبدشان خارج شود.
در این زمان «یوشع بن نون» از اصحاب موسی(علیهالسلام) به وی گفت: ای موسی! فرعونیان به ما رسیدند و ما توانایی مقابله و مقاومت در برابر آنان نداریم، اینك پیش روی ما دریا و پشت سرمان لشگر دشمن است، چه باید بكنیم؟ قرآن این صحنه درس آموز را اینچنین حکایت می کند:
- فَأَتْبَعُوهُمْ مُشْرِقِينَ؛ فَلَمَّا تَرَاءَى الْجَمْعَانِ قَالَ أَصْحَابُ مُوسَى إِنَّا لَمُدْرَكُونَ ﴿شعراء: 60-61)
پس هنگام برآمدن آفتاب آنها را تعقيب كردند؛ چون دو گروه همديگر را ديدند ياران موسى گفتند ما قطعا گرفتار خواهيم شد.
پاسخ موسی جوابی است به همه کسانی که در راه خدا حرکت می کنند، و گرفتار دشمن می شوند به طوری که هیچ راه خلاص و نجاتی برای خود نمی یابند: « قَالَ كَلَّا إِنَّ مَعِيَ رَبِّي سَيَهْدِينِ؛ گفت چنين نيست، زيرا پروردگارم با من است و به زودى مرا راهنمايى خواهد كرد (شعراء: 62)»
انسانی که در راه خدا قدم بردارد، و با توکل بر قدرت و حمایت الهی به تلاش بپردازد، باید مطمئن باشد که همواره مورد حمایت خداوند خواهد بود و هیچگاه خداوند او را تنها نخواهد گذاشت.
در این بحران شدید نیز، خداوند با لطف خاص خود به موسی وحی كرد: عصای خود را به دریا بزن. « فَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى أَنِ اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْبَحْرَ فَانْفَلَقَ فَكَانَ كُلُّ فِرْقٍ كَالطَّوْدِ الْعَظِيمِ؛ پس به موسى وحى كرديم با عصاى خود بر اين دريا بزن تا از هم شكافت و هر پاره اى همچون كوهى سترگ بود (شعراء:63)»
سرانجام دردناك قوم فرعون
وقتی موسی به فرمان خدا عصا را به دریا زد و آب دریا شكافته شد، موسی و بنی اسرائیل از همان راه حركت نموده و از طرف دیگر به سلامت خارج شدند.
فرعون و لشگریانش فرا رسیدند و از همان راهی كه در میان دریا پیدا شده بود، بنی اسرائیل را تعقیب كردند، وقتی كه تا آخرین نفر از لشگر فرعون وارد راه باز شده دریا شد، ناگهان به فرمان خدا،آبها از هر سو به هم پیوستند و همه فرعونیان را به كام مرگ فرو بردند.
در این هنگام، فرعون خود را در خطر شدید مرگ میدید، غرورهایش فرو ریخت و درك كرد كه همه عمرش پوچ بوده و اشتباه كرده است. با چشمی گریان به خدای جهان متوجه شد و گفت: اینك من ایمان آوردم، خدایی جز آن كه بنی اسرائیل به او ایمان آوردهاند وجود ندارد، و من هم تسلیم امر او هستم:
- وَجَاوَزْنَا بِبَنِي إِسْرَائِيلَ الْبَحْرَ فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَجُنُودُهُ بَغْيًا وَعَدْوًا، حَتَّى إِذَا أَدْرَكَهُ الْغَرَقُ قَالَ: آمَنْتُ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا الَّذِي آمَنَتْ بِهِ بَنُو إِسْرَائِيلَ وَأَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ ﴿یونس:۹۰﴾
و بنی اسرائيل را از دريا گذرانديم پس فرعون و سپاهيانش از روى ستم و تجاوز آنان را دنبال كردند، تا وقتى كه در شرف غرق شدن قرار گرفت گفت: ايمان آوردم كه هيچ معبودى جز آنكه فرزندان اسرائيل به او گرويده اند نيست و من از تسليم شدگانم.
مسلّمًا ایمان آوردن در این حالت ارزشی ندارد. حالتی که شخص همه تلاش خود را برای مخالفت با پیام خداوند و از بین بردن مؤمنان به کار برده، و چون مرگ را در چند قدمی خود می بیند و از نجات مأیوس می شود اظهار ایمان می کند. چنین ایمانی یقینًا دروغین است. قرآن پاسخ این ایمان دروغین فرعون را از جانب خداوند اینچنین نقل می کند: « آلْآنَ وَقَدْ عَصَيْتَ قَبْلُ وَكُنْتَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ؟ فَالْيَوْمَ نُنَجِّيكَ بِبَدَنِكَ لِتَكُونَ لِمَنْ خَلْفَكَ آيَةً، وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ عَنْ آيَاتِنَا لَغَافِلُونَ؛ اكنون [تظاهر به ایمان می کنی] در حالى كه پيش از اين نافرمانى میکردى و از تباهكاران بودى؟ پس امروز تو را با زره [زرين] خودت به بلندى [ساحل] مى افكنيم تا براى كسانى كه از پى تو مى آيند عبرتى باشد، و بى گمان بسيارى از مردم از نشانه هاى ما غافلند (یونس:91-۹۲)»
تورات نیز این ماجرای عجیب و معجزه بزرگ الهی را اینچنین نقل می نماید:
- سپس موسی عصای خود را به طرف دریا دراز کرد و خداوند آب دریا را شکافت و از میان آب راهی برای عبور بنیاسرائیل آماده ساخت. تمام شب نیز از مشرق باد سختی وزیدن گرفت و این راه را خشک کرد.
بنابراین، بنی اسرائیل از آن راه خشک در میان دریا گذشتند در حالی که آب دریا در دو طرف راه، همچون دیواری بلند بر پا شده بود. در این هنگام تمام سواران و اسبها و ارابههای فرعون در پی بنی اسرائیل وارد دریا شدند. در سپیده دم، خداوند از میان ابر و آتش بر لشکر مصر نظر انداخت و آنها را آشفته کرد. چرخهای همهٔ ارابهها از جا کنده شدند چنانکه به سختی میتوانستند حرکت کنند. مصریها فریاد برآوردند: «بیایید فرار کنیم، چون خداوند برای اسرائیلیها با ما میجنگد.»
وقتی همهٔ بنی اسرائیل به آن طرف دریا رسیدند خداوند به موسی فرمود: «بار دیگر دست خود را به طرف دریا دراز کن تا آبها بر سر مصریها و اسبها و ارابههایشان فرو ریزند.» موسی این کار را کرد و سپیده دم آب دریا دوباره به حالت اول بازگشت. مصریها کوشیدند فرار کنند، ولی خداوند همهٔ آنها را در دریا غرق کرد. پس آب برگشت و تمام ارابهها و سواران را فرو گرفت، به طوری که از لشکر فرعون که به تعقیب بنیاسرائیل پرداخته بودند حتی یک نفر هم زنده نماند.[1]
[1] کتاب مقدس، خروج14، آیات21-28